Trên Wise Bread, Penny Pincher – một kỹ sư kiêm tác giả sách tại Mỹ đã kể về những bài học tiền bạc đầu tiên của ông khi đi làm thêm hè năm 14 tuổi. Đây là công việc đầu tiên của Pincher, giúp ông hình thành quan điểm về kinh tế và tiền bạc sau này.
1. Kiếm tiền rất vất vả
 |
Tôi được trả 5 USD một giờ để bẻ cờ ngô (hoa đực của cây ngô) trên một cánh đồng, cao hơn mức trung bình một chút thời đó. Sau ngày làm việc đầu tiên, tôi kiếm được 40 USD nhưng cảm thấy như kiệt sức vì phải dậy sớm, đôi bàn tay rã rời vì phải nắm và kéo cờ ngô cả ngày, đến đêm về ngủ cũng mơ thấy chúng. Quả thực tôi đã phải bỏ ra rất nhiều công sức để có được 40 USD đầu tiên đó.
2. Ý thức về chi tiêu
Chúng tôi phải mang theo đồ ăn trưa vì không có gì để ăn trên đồng cả. Sau khi hiểu được giá trị của đồng tiền, tôi quyết định mua những số lượng lớn đồ để ăn trưa dần, như khoai tây và sốt táo, thay vì những suất ăn trưa thuận tiện và vừa vặn nhưng lại có giá đắt hơn nhiều.
Sau này khi biết kiểm soát chi tiêu tốt hơn, tôi còn nhận ra rằng mình có thể dễ dàng tiêu hết cả ngày công chỉ trong nháy mắt khi mua sắm trong trung tâm thương mại hay đi xem phim với bạn bè. Vì bố mẹ vẫn lo cho tôi những chi phí hàng ngày, tôi có thể tiết kiệm gần như toàn bộ số tiền mình kiếm được. Hết kỳ nghỉ hè, tôi đã có 1.000 USD trong tài khoản ngân hàng. Điều này giúp tôi nhận ra lợi ích của việc chi tiêu cẩn thận.
3. Chuỗi giá trị
Người thầy giáo thuê tôi làm nhận được hàng nghìn USD từ công ty ngô để bẻ cờ ngô. Công ty này sau đó sẽ bán hạt giống ngô và thu về hàng trăm nghìn USD.
Giá trị lao động của tôi là 5 USD một giờ. Có vô số học sinh sẵn sàng làm việc với mức thù lao đó. Bởi vậy, họ không có lý do gì để trả cho tôi nhiều hơn 5 USD cả.
Giá trị của hợp đồng bẻ cờ ngô là hàng nghìn USD. Công ty ngô sẵn sàng trả tiền để thầy tôi lại đi thuê chúng tôi và điều phối nhằm đảm bảo việc bẻ cờ ngô được hoàn thành đúng hạn. Công việc này đòi hỏi nhiều kỹ năng và tinh thần trách nhiệm hơn, và cũng có ít người cạnh tranh hơn.
Trên thị trường có rất ít công ty có thể sản xuất hạt giống ngô chất lượng cao, và một công ty như vậy có thể thu về hàng triệu USD. Như vậy, càng đạt được vị trí cao trong chuỗi giá trị, anh càng kiếm được nhiều tiền.
4. Hạn chế của việc trả lương theo thời gian
Đôi khi đang làm việc, tôi nhẩm tính xem mình kiếm được bao nhiêu mỗi phút, và làm thế nào để kiếm được nhiều hơn?
Vấn đề ở đây là tôi được trả thù lao theo thời gian làm việc, và khoảng thời gian ấy lại bị hạn chế. Kể cả tôi có làm gấp đôi số giờ thì cũng chẳng hơn được mấy. Tôi nhận ra rằng một là bạn phải kiếm được thật nhiều cho mỗi giờ làm việc, hai là phải bán sản phẩm thay vì thời gian. Khi ấy tôi sẽ không bị giới hạn bởi số thời gian mà mình có. Tôi thậm chí còn có thể thuê người khác tạo ra sản phẩm cho mình. Ấy là khi niềm đam mê kinh doanh trong tôi được nhen nhóm.
5. Cách khích lệ nhân viên
Một trong những lý do thầy tôi được công ty chọn là do ông quen nhiều học sinh, và biết nên thuê ai. Bước đầu tiên là phải chọn những người chăm chỉ và có thái độ tích cực.
Tiếp theo là phần thưởng khi mùa ngô kết thúc. Nếu chúng tôi làm việc hiệu quả và hoàn thành đúng hạn, cả đội sẽ nhận thêm hàng trăm USD nữa.
Một chiêu thức nữa là tăng mức thù lao. Năm đầu làm việc chúng tôi được trả 5 USD mỗi giờ. Nếu năm sau tiếp tục làm việc, con số này sẽ tăng lên 5,5 USD. Đây là động lực để lũ học sinh quay lại vào năm sau.
Có lẽ động lực lớn nhất để chúng tôi làm việc chăm chỉ chính là tinh thần tập thể. Khi làm việc với một nhóm, bạn sẽ không muốn khiến đồng đội thất vọng hay tự làm xấu bản thân bằng cách làm việc cẩu thả. Bạn cũng không muốn vì sự vô trách nhiệm của mình mà làm ảnh hưởng tới lương thưởng của người khác.
6. Cả thế giới được kết nối với nhau
Một lần khi chúng tôi đang làm việc trên cánh đồng, giám đốc công ty ngô cho chúng tôi biết hạt giống từ đây sẽ được xuất khẩu sang Pháp. Tôi nhận ra rằng những gì chúng tôi đang làm tại đây sẽ mang tạo ra một sự khác biệt cho thế giới ngoài kia. Nông dân tại Pháp sẽ có thể thu hoạch được nhiều ngô hơn và kiếm được nhiều tiền hơn nhờ những hạt giống ngô mà chúng tôi sản xuất.
Công ty ngô sẽ có lợi nhuận và tái đầu tư để tạo ra những giống ngô chất lượng hơn, phân phối đi khắp nơi. Thế giới tuy rộng lớn nhưng vẫn không hề thiếu sự liên kết. Công việc tôi đang làm tại Iowa cũng có thể tác động tới những người ở cách xa hàng nghìn km.
