VietKings đề cử Kỷ lục Châu Á lần III (2021 – 2022): 10 món ăn đặc sản, đặc sản nổi tiếng Việt Nam (P.9): 03 đặc sản quà tặng – Tỏi Lý Sơn (Quảng Ngãi)

Tỏi Lý Sơn là loại tỏi quý, được trồng nhiều ở đảo Lý Sơn vì điều kiện đặc điểm thổ nhưỡng thuận lợi cùng kinh nghiệm lâu đời của bà con đã tạo ra hương vị riêng đặc biệt cho loại đặc sản này.

Tỏi Lý Sơn được xem là vua của các loại tỏi, bởi mùi vị tỏi được trồng ở nơi đây khác hẳn với tỏi trồng ở những nơi khác. Khi trồng tỏi, người dân cho một lớp đất cát trắng rất mịn, dày chừng một đốt ngón tay được phủ bên trên, cũng chính lớp đất cát này là yếu tố làm nên hương vị đặc trưng của tỏi Lý Sơn.

Mùa trồng tỏi ở Lý Sơn bắt đầu từ tháng 9 năm trước, kéo dài khoảng 5-6 tháng, thu hoạch từ tháng 2-3 năm sau, tỏi là loại nông sản chính được người dân Lý Sơn ví von như “vàng trắng” vì giá trị kinh tế mang lại cao. 

Vào mùa thu hoạch, khắp các nẻo đường trên đảo Lý Sơn đâu đâu cũng bắt gặp sắc trắng của tỏi.

Đặc biệt hơn, vào năm 2020, Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ khoa học – Công nghệ đã cấp giấy chứng nhận đăng ký Chỉ dẫn địa lý Tỏi Lý Sơn cho UBND huyện Lý Sơn để tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý nhằm chống mạo danh và đảm bảo quyền lợi cho người nông dân ở huyện đảo này.

Được biết, toàn huyện đảo Lý Sơn có khoảng 300ha diện tích đất nông nghiệp, chủ yếu sản xuất hành, tỏi, đặc sản, thương hiệu đất đảo Lý Sơn. Mỗi năm đảo Lý Sơn cung ứng ra thị trường khoảng 2.000 tấn tỏi khô. Khác với các loại tỏi Việt Nam thông thường có vị the, cay nồng đặc trưng thì tỏi Lý Sơn lại có mùi thơm dễ chịu, dịu ngọt ít cay và nồng hơn. Không chỉ dùng trong chế biến để gia tăng mùi vị cho các món ăn hằng ngày, tỏi Lý Sơn còn có thể ngâm với giấm, với đường hoặc ăn sống trực tiếp. 

Tỏi Lý Sơn có thể dùng làm gia vị, ngâm rượu hoặc ăn kèm với các món ăn.

Thêm vào đó, tỏi Lý Sơn còn có một công dụng nổi tiếng hơn. Đó là để chữa bệnh cải thiện sức khỏe, đây là lí do chính khiến người dân khắp nơi biết đến tiếng tăm và rỉ tai nhau tìm mua tỏi khi tới du lịch Quảng Ngãi. Với những hợp chất quý ở bên trong, tỏi Lý Sơn Quảng Ngãi có tác dụng ngăn ngừa lão hóa, làm giảm huyết áp, tăng cường hệ miễn dịch và chống các tế bào ung thư… Với những giá trị quý giá mang lại nên tỏi ở đây cũng được rao bán với giá khá cao, từ 150.000đ tới 1.300.000đ/kg. 

Bên cạnh tỏi Lý Sơn thông thường còn có loại tỏi hiếm hơn là tỏi đen và tỏi cô đơn chỉ có một tép. Cách phân biệt các loại tỏi Lý Sơn như sau:

– Tỏi Lý Sơn thường (tỏi nhiều tép): Củ tỏi có kích thước nhỏ & vừa, gồm nhiều tép nhỏ (mỗi củ tỏi Lý Sơn có nhiều tép hơn, do tép tỏi Lý Sơn nhỏ hơn khá nhiều so với tỏi vùng khác). Đây là loại tỏi thông dụng nhất và được khách du lịch rất ưa chuộng. Củ tỏi thường này có kích thước không quá to, vừa và nhỏ. Mỗi tép nhỏ màu trắng bằng một hạt đậu nên rất nhiều tép trong 1 củ tỏi so với các loại tỏi ở vùng khác. Ngoài ra, khi sờ vào bạn sẽ thấy củ tỏi khá chắc chắn và rất dễ bóc. 

– Tỏi cô đơn hay là tỏi một: Mỗi củ chỉ gồm duy nhất 1 tép. Sở dĩ là vì trong củ tỏi nó chỉ có 1 tép và chúng bị đột biến trong quá trình sinh trưởng, phát triển. Hiện nay tại đảo Lý Sơn loại tỏi này rất hiếm và dường như không còn được bán nữa. Tuy nhiên, tỏi “mồ côi” này mang trên mình khá nhiều dược chất vì chúng chỉ tập trung vào 1 tép tỏi. Do đó, khi đến đây, bạn rất khó tìm được nó vì cả năm mới có 1 tấn tỏi được trồng thôi. 

– Tỏi 3 tép hay là tỏi tam tài: Mỗi củ có 3-4 tép. Không như các loại tỏi khác, tỏi 3 tép Lý Sơn được lên men trong thời gian 30-45 ngày. Cũng giống như tỏi đen 1 tép (tỏi cô đơn) tỏi 3 tép này củ nhỏ và có khoảng 3-5 tép. Ưu điểm lớn của loại tỏi này là không có tép lõi nhỏ bên trong nên dễ thuận tiện bóc vỏ và hiệu quả hơn tỏi nhiều tép. So với tỏi 1 tép, giá của tỏi này rẻ hơn, và chúng bảo quản lâu hơn. Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng tỏi này dùng để ngâm rượu uống rất ngon, tuy nhiên nó cũng khá hiếm tại đảo Lý Sơn.

Người Lý Sơn rất chuộng loại “tỏi một” – tỏi cô đơn của Lý Sơn – tức củ tỏi chỉ có một tép – khi ngâm rượu “tỏi một”- tỏi cô đơn thành một vị thuốc chữa cao huyết áp và mỡ máu, hạ cholesterol trong máu, nâng cao sức đề kháng của cơ thể.

Chính bởi những giá trị đặc biệt đó, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam – VietKings đã quyết định đề cử Tỏi Lý Sơn vào 10 món ăn đặc sản, đặc sản thiên nhiên, đặc sản quà tặng nổi tiếng của Việt Nam lần III (2021 – 2022) đến Tổ chức Kỷ lục Châu Á theo bộ tiêu chí xác lập “Giá trị ẩm thực Châu Á”. Trong thời gian tới, Hành trình tìm kiếm và quảng bá các giá trị ẩm thực, đặc sản Việt Nam sẽ tiếp tục được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam – VietKings kết hợp cùng các đơn vị có liên quan để triển khai rộng rãi đến từng huyện, xã, thị trấn, thôn xóm, … trên khắp cả nước để có thể tìm kiếm tất cả những món ăn ngon, những đặc sản độc đáo của người dân Việt Nam, góp phần quảng bá các giá trị ẩm thực – đặc sản của Việt Nam không chỉ trong nước mà còn mở rộng ra phạm vi thế giới.