Khu di tích Rạch Gầm – Xoài Mút (Tiền Giang) – TOP 10 khu di tích có giá trị lịch sử của Việt Nam được nhiều người biết đến (P.8) – [VIETKINGS-TOPPLUS – Hành trình TOP Việt Nam]

Di tích chiến thắng lịch sử Rạch Gầm – Xoài Mút tọa lạc tại xã Kim Sơn, huyện Châu Thành, Tiền Giang, nằm bên bờ sông Tiền, cách thành phố Mỹ Tho chừng 12km về phía Tây và nằm trên tỉnh lộ 864, Khu di tích chiến thắng Rạch Gầm-Xoài Mút là một công trình kỷ niệm ghi dấu chiến công chống ngoại xâm của nhân dân xứ Đàng Trong. 

Rạch Gầm – Xoài Mút là 2 nhánh sông nhỏ đổ vào sông Tiền, một nhánh lớn của dòng sông Cửu Long (Mekong). Năm 1784 nhận được sự cầu viện từ Nguyễn Ánh, vua Xiêm đã nhanh chóng cử Chiêu Tăng và Chiêu Sương đem 5 vạn quân sang xâm lược Đại Việt bằng cả hai ngã thủy, bộ.  Được tin quân Xiêm hoành hành, tháng 1/1785, Nguyễn Huệ đã kéo quân vào Nam đóng tại Mỹ Tho đại phố, chọn đoạn sông Tiền từ Rạch Gầm đến Xoài Mút dài khoảng 7km, rộng từ 1 – 2 km, nơi giữa sông có cù lao Thới Sơn với cây cối rậm rạp rất thuận tiện cho việc giấu quân và mai phục để làm điểm quyết chiến.

Đêm 19 rạng 20 tháng 1/1785 (mùng 9 – 10 tháng 12 năm Giáp Thìn) lợi dụng thủy triều trôi theo dòng sông, Chiêu Tăng đã chủ động tấn công Mỹ Tho đại phố với ý đồ phá vỡ đội thuyền của quân Tây Sơn. Tương kế tựu kế, quân Tây Sơn đã giả thua rút chạy để nhữ địch lọt vào trận địa mai phục Rạch Gầm – Xoài Mút. Khi pháo lệnh của quân Tây Sơn nổ vang cũng là lúc Nguyễn Huệ đã cho khóa chặt ở đầu và đuôi, pháo hỏa hổ ở hai bờ đã nã đạn tới tấp, cùng lúc đó đội thuyền cảm tử quân chở đầy rơm cùng những vật liệu dễ cháy đã đâm thẳng vào thuyền giặc. Bị đánh bất ngờ, toàn bộ thuyền chiến của quân Xiêm bị nhấn chìm chỉ trong một đêm, 5 vạn quân Xiêm chỉ còn vài ngàn thoát nạn,  Nguyễn Ánh may mắn được Mạc Tử Sanh bảo vệ trốn sang Xiêm, còn Chiêu Tăng, Chiêu Sương nhảy lên bờ tìm đường trở về Xiêm. Trận thủy chiến lớn nhất trong lịcgh sử của xứ Đàng Trong và là trận thủy chiến lớn nhất trong 5 thế kỹ của dân tộc ta sau chiến thắng Bạch Đằng năm 1288, đã toàn thắng.

Năm 2001, di tích chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút được xây dựng và khánh thành vào ngày 20-1-2005, đúng dịp kỷ niệm 220 năm chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút. Khu di tích được xây dựng tại ấp Đông, xã Kim Sơn, huyện Châu Thành, với một vị trí khá đẹp và thoáng mát bên bờ sông Tiền, ngay cạnh đường tỉnh lộ nên rất thuận tiện cho du khách đến cả bằng đường bộ lẫn đường thủy. Với tổng diện tích hơn 2 ha, khu di tích gồm tượng đài Nguyễn Huệ, 2 nhà trưng bày và một ngôi nhà cổ Nam bộ.

Tượng đài Chiến thắng Rạch Gầm – Xoài Mút bằng đồng, nặng 20 tấn cao 8m, đứng trên bệ tượng bê tông cao 10m, thể hiện 3 nhân vật gồm: Nguyễn Huệ với tư thế tay đang tuốt gươm, mặt nhìn thẳng ra sông Tiền (nơi xảy ra trận đánh); 02 tượng khác ở phía dưới, được tạc hình dạng ngồi, gồm 01 tượng người đang chèo thuyền (biểu trưng cho người dân Định Tường đang chèo thuyền) và 01 tượng người đang gương cung bắn (tượng trưng cho nghĩa quân Tây Sơn).

Khu trưng bày số 1 tại di tích lịch sử Rạch Gầm Xoài Mút có diện tích khoảng 135m2. Nơi đây là nơi lưu giữ và trưng bày những bức tranh gốm sứ, những vật phẩm hiện vật cổ liên quan đến trận đánh Rạch Gầm Xoài Mút khi xưa như giáo mác, gậy gộc của quân Tây Sơn và quân Xiêm.

Nhà trưng bày số 2 rộng khoảng 132 mét vuông và là nơi trưng bày bộ sưu tập 546 hiện vật bao gồm vũ khí và phương tiện mà hai bên sử dụng. 

Nhà cổ Nam Bộ gồm 3 gian, 2 chái, 48 cột gỗ căm xe, mái ngói âm dương, có diện tích 225 m2. Trong nhà các vật dụng được sắp đặt nhằm tái hiện lại cuộc sống những người dân phú nông của đất Nam Bộ xưa.

Lễ hội Chiến thắng Rạch Gầm Xoài Mút được tổ chức hai năm một lần, vào ngày 20/1 âm lịch của các năm chẵn. Lễ hội diễn ra trong hai ngày với phần lễ dâng hương tại khu di tích và đền thờ Rạch Gầm – Xoài Mút. Còn phần hội được tổ chức với rất nhiều các hoạt động văn nghệ, các trò chơi thú vị như thả diều, đua thuyền, chưng mâm ngũ quả v.v.