Bến Nhà Rồng ngày nay được gọi là Bảo tàng Hồ Chí Minh – Chi nhánh TPHCM là tên thường gọi cho cụm di tích kiến trúc – bảo tàng nằm bên sông Sài Gòn (quận 4, TPHCM).
Trước đây, nơi này từng là trụ sở của thương cảng Sài Gòn, được thực dân Pháp xây dựng từ năm 1863. Nhắc đến Bến Nhà Rồng, trong mỗi chúng ta không thể không biết đến địa danh nổi tiếng đã góp phần thay đổi toàn bộ lịch sử của nền dân tộc Việt Nam. Nơi đây, ngày 5/6/1911, chàng thanh niên trẻ Nguyễn Tất Thành đã lên con tàu Amiral Latouche Tréville (Pháp) lấy tên là Văn Ba, bắt đầu chuyến hành trình tìm đường cứu nước kéo dài 30 năm.
Hiện nay, vẫn còn nhiều tranh luận về tên gọi của Bến Nhà Rồng, tuy nhiên, cách giải thích phổ biến hiện nay cho rằng: Bến là chỉ Bến Nghé, là một bến thuyền nằm trên sông Tân Bình, tên gọi trước đây của sông Sài Gòn. Sông Tân Bình được ghi nhận trong Gia Định thành thông chí, bộ địa chí về vùng đất Nam bộ thế kỉ XIX của Trịnh Hoài Đức: Tân Bình giang ở trước thành Gia Định thuộc địa bàn phủ Tân Bình, tục gọi là sông Bến Nghé. Sông rộng 142 tầm, sâu 10 tầm, nước ròng hết mức sâu 13 thước (khoảng 5 m), sông rộng lớn nước sâu và trong. Bến Nghé tên chữ là Ngưu Chử. Sông rộng, sâu, tương truyền nhiều cá sấu, từng đàn, đuổi nhau rống lên như nghé gọi bầy, cho nên đặt tên như thế.
Khu vực bến Nhà Rồng, Sài Gòn năm 1866, một trong những hình ảnh xưa nhất về Sài Gòn. Khu Nhà Rồng được Công ty vận tải đường biển Pháp xây dựng từ năm 1863 để làm nơi ở cho viên Tổng quản lý và nơi bán vé tàu.
Nhà Rồng là nhà trụ sở hãng Vận tải Hoàng đế (Messageries Imperials), một hãng tàu của người Pháp, được xây dựng vào khoảng năm 1863. Kiến trúc tòa nhà theo phong cách kiến trúc phương Tây nhưng trên nóc nhà gắn hai con rồng lớn bằng đất nung tráng men xanh, châu đầu vào mặt trăng theo mô típ “Lưỡng long chầu nguyệt” – một kiểu trang trí quen thuộc của đình chùa Việt Nam, vì thế mà có tên Nhà Rồng. Tuy đây là hình ảnh thường thấy trong văn hóa Á Đông nhưng điểm khác biệt là ở giữa hai đầu rồng không khắc hình mặt nguyệt mà là một phù hiệu với hình dạng đầu ngựa và mỏ neo.
Nhà Rồng năm 1938 với hai con rồng trên đầu hồi (ngày nay không còn nữa).
Công trình được xây dựng bởi người Pháp nên nét kiến trúc nơi đây mang đậm dấu ấn phương Tây với các cột trụ lớn, cửa sổ được bổ trí xung quanh tòa nhà và không gian bề thế, sang trọng. Điểm thú vị là những nét kiến trúc Á Đông cũng được kết hợp một cách khéo léo, tạo nên vẻ đẹp độc đáo, hòa quyện giữa Á và Âu. Đặc biệt, trên đỉnh mái của tòa nhà có hình hai con rồng hướng vào nhau với ý nghĩa “Lưỡng long chầu nguyệt”. Đến năm 1955, chính quyền Việt Nam Cộng hòa đã cải tạo công trình và thay hai con rồng cũ bằng hai con rồng mới với tư thế hướng đầu ra ngoài. Tính đến nay, công trình vẫn được bảo tồn nguyên vẹn, giúp du khách có thể chiêm ngưỡng và dễ dàng khám phá nét kiến trúc độc đáo của nơi đây.
Vào tháng 10 năm 1865, người Pháp cho dựng cột cờ Thủ Ngữ. Từ “Thủ ngữ” có nghĩa là sở canh tuần tàu biển. Cột cờ treo cờ hiệu để cho tàu thuyền ra vào Cảng nên biết vào ngay hay chờ đợi. Năm 1893, trụ sở công ty Nhà Rồng dùng đèn điện, dùng bóng đèn 16 nến, sáng leo lét, kém xa mấy ngọn đèn lồng thắp dầu lửa mà tòa đô chính cho thắp thử ở đường Catina (Đồng Khởi).
Cột cờ Thủ Ngữ năm 1866, một năm sau khi xây dựng xong.
Cột cờ Thủ Ngữ sau khi trùng tu
Hiện nay, Bảo tàng có 07 phòng trưng bày trong đó có 4 phòng trưng bày về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh, 03 phòng trưng bày chuyên đề đặc biệt, nhấn mạnh đến sự kiện Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước; tình cảm của Bác Hồ đối với nhân dân miền Nam và tình cảm kính yêu của nhân dân miền Nam đối với Bác Hồ và Hệ thống đền thờ Bác Hồ ở Nam Bộ.
Giữa sân Bảo tàng Hồ Chí Minh – CN.TPHCM, hướng ra sông Sài Gòn là tượng “Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước” do điêu khắc gia Phạm Mười thực hiện, khánh thành vào ngày 5/6/2003 nhân kỷ niệm 92 năm ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước. Với chất liệu bằng kim loại cao 330 cm, nặng 1000 kg. Đây là nơi khách tham quan dừng chân để lưu giữ những khoảnh khắc đẹp khi đến với bảo tàng.
Đối với người Việt Nam, Bến Nhà Rồng là một trong những địa điểm có ý nghĩa lịch sử đặc biệt. Bác Hồ đã từng sinh sống ở đây, là nơi Người ra đi tìm đường cứu nước cho dân tộc. Bên cạnh đó, Bến Nhà Rồng cũng là nơi lưu giữ và trưng bày nhiều hiện vật, hình ảnh về lịch sử Việt Nam. Du khách đến đây cũng có thể tham quan, tìm hiểu cuộc sống và lịch sử của dân tộc, đặc biệt là hành trình ra đi tìm đường cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
——————————————
Hồng bảo Kỷ lục được hiểu là những công trình Kỷ lục được thực hiện trong một thời gian dài, tích hợp những giá trị về kiến trúc, thẩm mỹ, văn hóa… để hình thành nên cho mai sau những di sản, đồng thời góp phần viết tiếp những câu chuyện mà cha ông đã gây dựng, từ đó góp phần định vị những giá trị địa phương nói riêng và Việt Nam nói chung vươn tầm khu vực và thế giới, góp phần định hình, phát triển hình ảnh du lịch địa phương nói riêng và đất nước nói chung thông qua những công trình biểu tượng.
Hành trình tìm kiếm TOP 100 Hồng bảo Kỷ lục Thế giới tại Việt Nam được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) giao cho Trung tâm TOP Việt Nam triển khai và đề cử đến Viện Kỷ lục Thế giới (World Mark) với mong muốn góp phần nhận diện, định vị, quảng bá hình ảnh quốc gia – địa phương ra thế giới. Dự án là một hành trình dài hơi và có thể tiếp nối từ thế hệ này sang thế hệ khác trong mục tiêu chung tạo ra những thay đổi về kiến trúc cảnh quan hiện hữu và quan trọng hơn là góp phần tạo nên những giá trị chiều sâu về văn hóa điểm đến hay lịch sử gắn liền với điểm đến.