“Thiền” giữa kho báu

Vậy nên, khi ngồi đối diện với Lưu Công Niệm – Chủ tịch HĐQT TCty An Đông (Moscow), người mà theo mọi lời giới thiệu, là một triệu phú người Việt kinh doanh bất động sản lớn nhất ở Nga thì tôi “hơi bị” hoang mang. Cả anh lẫn mọi thứ quanh anh đều quá giản dị, đến nỗi, anh có thể lẫn vào tất cả những người Việt buôn bán ở Chợ Vòm mà tôi có dịp tiếp xúc.

Kinh doanh – Bộ môn khoa học đầy nhạy cảm

“Cuộc biến động chính trị năm 1991 ở Nga khiến không chỉ tôi mà nhiều người Việt khác thay đổi số phận rất nhanh”. Anh mào đầu câu chuyện như thế. Tôi “tán” thêm: “Con người là tổng hoà các mối quan hệ xã hội, chịu sự tác động của mọi hoàn cảnh sống. Trong bối cảnh chính trị xã hội thay đổi “đánh rụp” như thế, anh đã vượt lên và nhanh chóng trụ vững là cả một kỳ tích”. Anh cười hiền hậu: “Tôi gặp may là chính. Khôn ngoan không lại được với Trời”.

Từ một chuyên gia ngành hoá học, như bao trí thức Việt khác, vì thời cuộc và bản năng kiếm sống, anh lao vào kinh doanh. Khác với số đông, những trí thức thường biết “đứng né” ra ngoài dòng chảy cuộc sống một khoảng cách cần thiết để có được cái nhìn rõ hơn. Trung tâm thương mại Salut 5 là cơ hội kinh doanh đầu tiên của Niệm và các cộng sự (năm 1997). Tuy nhiên, lợi nhuận thu được ở đây chưa phải là túi tiền nặng mà là kinh nghiệm thương trường. Chỉ 1 năm sau, anh đã tách ra để thành lập trung tâm thương mại An Đông.

Hai trong các toà nhà của Lưu Công Niệm tại trung tâm Moscow

Mặt bằng thuê lại của một nhà máy cơ khí bị bỏ hoang, gần trung tâm Moscow. “Những người có đầu óc kinh doanh nhạy bén thường nghĩ đến mặt bằng kinh doanh trước tiên. Nó đảm bảo điều kiện hoạt động cho chính người chủ, hơn thế, lại còn có thể cho thuê kiếm lời” – Tôi chia sẻ. “Không hoàn toàn như vậy vì còn phụ thuộc vào điều kiện khách quan – anh Niệm nói – Mới hoạt động được một thời gian ngắn, kinh tế Nga lại “hẫng” tiếp một cú nữa. Các chủ kiốt không bán được hàng phải phá hợp đồng. Nhìn toàn cảnh An Đông, thấy bà con mình làm ăn thua lỗ, không nơi bấu víu, lòng tôi đau như cắt”.

Cuối thập niên 90, tổng thống Elsin bó tay trước tình hình kinh tế Nga tụt dốc không phanh. Nợ nước ngoài lên tới 160 tỷ USD, đời sống người dân Nga phần lớn rơi vào khổ ải. Không riêng gì anh Niệm “chết lụt” ở Moscow mà hàng chục vạn người Việt cũng lâm vào cảnh khó khăn. Có những người vừa mới ngoi lên thành chủ bỗng quay xuống làm cửu vạn. Nhiều người phải khăn gói về nước. Trước tình cảnh ấy, anh Niệm đi đến một kế hoạch táo bạo: Kêu gọi mọi người quay trở lại bám kiốt. Anh không chỉ giảm giá thuê mặt bằng mà còn tìm các nguồn tiền để hỗ trợ họ duy trì hoạt động. “Lúc ấy tôi chỉ biết tâm niệm: Giúp họ là giúp mình. Họ vững thì mình vững” – Lưu Công Niệm bộc bạch.

Vận may mỉm cười với người dân Nga khi vào đầu năm 2000, họ tìm được một vị tổng thống mới: Vladimir Putin. Với những chính sách “rắn” trong cải tổ kinh tế và thiết lập lại trật tự xã hội, tình hình nhanh chóng được cải thiện. Gió đẩy diều lên. Vấn đề quan trọng để phân định rạch ròi giữa người tài hay không lúc này chỉ là nghệ thuật nắm dây diều. 250 gian hàng trong trung tâm thương mại An Đông đã phủ kín. Giá cũng lên theo thời cuộc. Từ 150 USD/tháng vào đầu năm 2000, 4 năm sau, mỗi kiốt đã cho doanh thu 650 USD/tháng. Tính sơ sơ, trừ đi mọi chi phí (đóng thuế, quản lý…), anh đã có thể bỏ túi mỗi tháng trên trăm ngàn USD. Hoá ra, không chỉ trong công thức hoá học mà cả trên thương trường, nếu biết kết hợp các “hợp chất” với nhau, người ta có thể thu về kết quả mong muốn nào đó. Kinh doanh quả là bộ môn khoa học đầy nhạy cảm!

“Sự tử” chuyển mình – Không “bám chặt” là ngã

Năm 2002, chỉ sau 2 năm trụ vững, anh đã đủ sức mua lại chính toà nhà 8.000 m2 này. “Con sư tử Nga” chuyển mình dữ dội. Nếu không tìm cách bám chặt vào mình “sư tử” là có thể ngã xuống và nhanh chóng bị loại khỏi cuộc chơi. Mô hình kinh doanh nhỏ, lẻ cũng dần không còn đất sống. Anh đứng giữa hai lựa chọn: Hoặc là duy trì hoạt động như hiện tại để đảm bảo đồng vốn hai là phải tiến theo thời cuộc. Nhưng dù đã gắn chặt vào mảnh đất Nga, có các mối quan hệ ràng buộc, Lưu Công Niệm cũng vẫn là người ngoại quốc. Nếu tung hết lực lượng vào cuộc chơi này, chỉ một sơ sẩy, anh cũng có thể trắng tay. Suy đi tính lại, không còn con đường nào khác là phải tiếp tục dấn thân. Năm 2004, anh vừa làm thủ tục xin giấy phép, vừa xây dựng. Hai năm sau, một trung tâm mới ra đời với diện tích 18.000 m2 mặt bằng. Anh không nói rõ là cho thuê bao nhiêu nhưng cứ nhẩm tính, ở trung tâm Moscow, mỗi m2 ở thời điểm hiện tại trung bình cho thuê 500 USD/năm. Cao nhất phải là 1.000 USD/m2/năm. Cứ áp vào số diện tích của An Đông sẽ thấy doanh thu của ông chủ: trên chục triệu USD/năm. Anh Niệm cười, rất hiền: “Không cẩn thận, nhà báo tính cua trong lỗ đấy. Có 20 Cty thuê mặt bằng của An Đông, chủ yếu là người Nga. Một số Cty của người Việt, trong đó có Nhà hàng Hà Nội thuê mặt bằng 660 m2, giá rất “mềm”, chỉ có 200 USD/m2/năm. Đây là địa chỉ để nhiều người Việt lui tới”.

Nhà hàng Hà Nội trong trung tâm thương mại An Đông

Nhà hàng này nằm dưới tầng ngầm của toà nhà. Buổi trưa, anh Niệm chiêu đãi tôi một bữa cơm thuần Việt, có cả nem rán, phở, bún. Rất đông khách với đủ màu da. Ngoài các món ăn Việt, nhà hàng còn có nhiều món ăn “xuyên lục địa” như gà rán, xúc xích nướng, cơm rang thập cẩm, xa lát rau, bánh mì bơ…

Trong toà nhà còn có một khách sạn do Cty Xcladxopht thuê, chiếm toàn bộ 3 tầng: từ tầng 2 – 5. Cái khách sạn này chính là nơi tôi tá túc. Diện tích chừng 10 m2, vừa đủ cho nhu cầu tối thiểu của khách, giá 100 USD. “Chà! Đất Nga mênh mông, chiếm 60% thế giới, thủ đô hoành tráng, vĩ đại gần như nhất thế giới mà vẫn có thể sắt ra từng miếng để thu “vàng xanh”. Tôi xuýt xoa. “Kinh tế Nga phát triển nhanh quá, nhu cầu nhà ở, khách sạn và văn phòng cho thuê không theo kịp. Kiếm được phòng khách sạn trong giai đoạn này là bài toán khó nếu bạn không đặt trước” – Anh Niệm giải thích.

Gần đây, anh mua một toà nhà 5 tầng ở gần trung tâm Moscow. 700 người Việt, hầu hết là những người kinh doanh tại các chợ đang ở trong đó. “Nếu tạm tính, cứ 300 USD/người/tháng thì anh thu được bộn tiền. Lại một bài toán có lãi và chắc cú nữa”. Tôi tò mò. Anh Niệm cười xoà rồi bật mí: “Tôi định xây khoảng 70 căn hộ tại đây để cho thuê hoặc bán đứt”. – “Tiền sẽ lại đẻ ra tiền. Và nguồn vốn sẽ phải chảy về một nơi nào đó?” – “Dĩ nhiên. Tôi lại nhắm tới các dự án bất động sản khác”. Anh khẳng định.

Chung cư càng “nát” càng hấp dẫn

Tôi “nắn” anh hướng đầu tư về VN bằng một câu hỏi: “Đi trên đường phố Hà Nội, với con mắt của một ông chủ bất động sản, cơ hội đầu tư nào đập vào mắt anh?”. “Chung cư – không chút đắn đo, anh khẳng định – Đối với người dân, những chung cư đó gây nhức nhối vì nó nhếch nhác, bẩn thỉu, làm mất mỹ quan thành phố. Với các chuyên gia xây dựng, nó hết “đát” từ lâu lắm rồi. Còn đối với giới kinh doanh địa ốc, nó hấp dẫn khủng khiếp. Nhưng cũng đầy nguy hiểm”. “Từ đâu?” “Từ phía các nhà quản lý. Chúng tôi sợ nhất là chính sách, cách làm không nhất quán, bị gây khó dễ khiến người chủ kinh doanh “trở đi mắc núi, trở lại mắc sông”. Đã có nhiều dự án bị vướng vào cảnh này. Tiền bỏ vào rồi, xây dựng dở dang rồi vẫn bị khúc mắc, do dân kiện vì bồi thường không thoả đáng, do giải ngân chậm, do cán bộ gây khó hoặc vòi vĩnh…”.

Anh kể với tôi kinh nghiệm ở ngay nước Nga: Đối với một khu chung cư cần xây dựng lại, chính quyền quận thông báo cho dân biết: Khu nhà này nằm trong diện nguy hiểm, cần phải tháo dỡ. Dân được chuyển ngay sang một khu nhà đã xây dựng dành cho dân tái định cư. Họ xây rất nhanh, chỉ đặt các tấm ghép vật liệu nhẹ vào, thêm một quá trình hoàn thiện nữa là xong. Hơn 1 năm sau, người dân trở về vị trí cũ, nhận căn hộ đủ diện tích, nếu muốn mua căn rộng hơn thì bỏ thêm tiền. “Chủ kinh doanh được lợi thế nào?” Tôi hỏi. “Đơn giản thôi. Ví dụ, nhà cũ có 6 tầng. Chủ dự án xây 16 tầng. Trả lại 6 tầng cho các gia đình. Còn 10 tầng phát sinh, Nhà nước lấy 30% để phục vụ cho các mục đích riêng (thực hiện chính sách, bán thu tiền nhập ngân sách…), còn lại 70 % thì chủ dự án được hưởng”. “Nhưng để phá đi một toà nhà cần phải có thời gian khảo sát, lập dự án, chạy vạy, xin xỏ?..” “Không ạ! Làm như thế thì không ông chủ nào dám mạo hiểm. Mọi vấn đề cứ chiểu theo luật. Nếu luật chưa đủ, Duma thành phố họp và ra quyết định. Người dân có trách nhiệm chấp hành, không ai được chống đối. Mà có gì phải chống đối. Người dân được đảm bảo chỗ ở tạm trong thời hạn có hơn 1 năm. Sau đó được hưởng một căn hộ hiện đại hơn, đảm bảo tiện ích hơn… Sao lại chống đối?” Anh nhăn mặt, lắc đầu quầy quậy, như thể tôi là người mang đến sự vô lý nào đó…

Kinh nghiệp xương máu: Làm ăn sòng phẳng

Buôn có bạn, bán có phường. Nhưng vấn đề liên kết trong làm ăn luôn là vấn đề khó khăn. Không cẩn thận, mất cả tiền lẫn bạn. Đề cập vấn đề này, anh chân thành: “Làm ăn phải sòng phẳng ngay từ đầu. Mình là ông chủ, nên tham gia HĐQT của đối tác. Bộ máy điều hành phải độc lập, có nhiệm vụ làm theo quyết định của HĐQT. Còn nếu chỉ đơn thuần là góp vốn với bạn bè, họ cho đồng nào biết đồng ấy là cực kỳ nguy hiểm. Họ tốt với mình tức là họ không làm mất vốn Họ không tốt, họ kêu phá sản, mất vốn, tiền của mình cũng mất luôn”. “Anh đã bị vấp như thế lần nào chưa?” “Có chứ. Tôi đã từng góp vốn vào một Cty của anh bạn thân. Biết là anh ấy lãi lớn nhưng anh ấy chỉ nhả cho một chút, tính ra không bằng gửi tiết kiệm. Với một anh bạn khác, tôi góp 50 ngàn USD. Một thời gian sau, anh ấy báo bị mất hết. Lúc ấy chỉ còn… cười trừ. Phải cười để giữ lại tình bạn đấy. Còn chuyện này nữa: Tôi mua một biệt thự ở Hàng Chuối (Hà Nội) rộng 220 m2. Đã trả xong tiền, có đủ giấy tờ thoả thuận. Chỉ mấy ngày sau, chủ nhà lật vì người khác trả cao hơn. Sau cùng phải mất 200 triệu nữa mới lấy được ngôi nhà. Nếu trả xong tiền và lấy nhà luôn thì không bị cắc cớ thế”. “Thế nghĩa là ông chủ bất động sản không phải lúc nào cũng chỉ có được?”. Tôi góp thêm “một tiếng cười”. Anh gật gù: “Tôi trả học phí không chỉ bằng tiền mà bằng nhiều lắm những đêm trắng, những nỗi lo quặn thắt, sự nguy hiểm và những dòng nước mắt âm thầm chảy nơi xứ người”.

Trong mắt nhiều người, anh Niệm là người có hạnh phúc đủ đầy: Kinh tế khá giả, gia đình ấm áp. Vợ anh – một kỹ sư hoá – là người thay anh điều hành toàn bộ Cty, nếu cần. Con trai vừa tốt nghiệp khoa Tin học – đại học Lomonosov con gái đang theo học năm thứ nhất khoa báo chí – đại học Lomonosov. “Các cơ hội làm ăn đem lại cho tôi nhiều tiền nhưng tôi không bao giờ là nô lệ của nó. Với tôi, quan trọng là cái tâm được thanh thản. Tôi thích sống giản dị, hoà mình vào cộng đồng, vào thiên nhiên Nga, con người Nga”. Anh lại mỉm cười. Rất hiền.

Trời ạ! Người ta thường rất khó giữ được bình tĩnh trước đồng tiền. Sao ông chủ giàu có này lại có thể ung dung, an nhàn đến thế? Hay là ông ấy đang “thiền”?

(Theo Diendandoanhnghiep)