Dù ẩm thực ngày càng đa dạng, có nhiều lựa chọn mới mẻ thì vẫn có đó rất nhiều món ăn tuy cũ nhưng vẫn trường tồn với thời gian và có vị trí không thể thay đổi. Ở Sài Gòn, gỏi cuốn là một món ăn như thế. Gỏi cuốn có vô số điểm cộng của món ăn mang đặc trưng Sài Gòn, khi mỗi cuốn gỏi có đủ rau, thịt, tôm, bún, tiện để ăn tranh thủ, ăn no lại nhẹ bụng, hơn hết lại rất hợp với khí hậu nóng bức của Sài Gòn.
Người ta xếp gỏi cuốn thuộc món ăn chơi (ăn vặt, ăn nhẹ). Nhân có thể là các loại cá, thịt, rau nhưng gỏi cuốn truyền thống thường được làm từ thịt heo luộc, tôm luộc, bún tươi, dưa leo thái mỏng, dài, hẹ cắt ngang thân, hành chẻ dọc, cà rốt ngâm dấm hoặc xoài xanh bằm sợi, rau thơm, xà lách… cuốn ngoài bằng bánh tráng gạo. Nước chấm ăn kèm có thể là mắm chua ngọt hoặc nước tương đen có ớt và đậu phộng rang giã dập. Nói nghe có vẻ đơn giản, nhưng bất cứ điều gì cũng vậy, phải chăm chút, phải ân tình, phải trìu mến thì mới “nên”. Cuốn gỏi cũng vậy, đôi tay sạch sẽ, khéo léo, cuốn gỏi chắc tay, gọn ghẽ, chăm chút vài cọng hẹ, đặt tôm thịt bún sao cho nhìn vô đã thấy sinh động và đầy sức sống.
Cũng như rất nhiều món ăn Việt, phần nước chấm bao giờ cũng là bí quyết khiến món có ngon hay không. Nước chấm gỏi cuốn phổ biến nhất vẫn là tương hột xay nhuyễn pha tỏi, ớt, chút đường, muối, bột ngọt cho vừa ăn, thêm đậu phộng rang giã dập cho giòn, cho béo. Cầu kì hơn thì hầm xương ống heo lấy nước pha vào tương sẽ thơm ngọt đậm đà hơn. Người miền Tây thì thêm nước cốt dừa vào nước chấm làm từ tương hột để tăng độ béo. Người miền Trung thì ưa chấm gỏi cuốn với mắm nêm pha cùng tỏi ớt giã nhuyễn, chanh đường để nước chấm có đủ vị mặn, ngọt, chua, cay, thêm một ít thơm bằm nhuyễn để món chấm có vị thanh dịu. Người Sài Gòn thì thích chấm gỏi cuốn bằng tương đen. Thói quen dùng tương đen của người Sài Gòn là nét giao thoa về ẩm thực giữa người Việt và người Hoa. Mỗi thứ nước chấm lại mang đến cho món gỏi một hương vị ngon, lạ khác nhau.
.jpg)
Người nước ngoài mê mẩn gỏi cuốn bởi sự tươi ngon của rau, kết hợp vừa đủ với tôm thịt. Một món ăn ngon, lành, nhiều dinh dưỡng nhưng không hề gây ra nguy cơ béo phì như các thức ăn sẵn đường phố. Đây là một món ăn đặc biệt khi nó có thể xuất hiện ở một góc phố nhỏ nào đó hoặc trên một chiếc xe đẩy bất kì nhưng cũng có trong danh sách những món ăn sang trọng ở nhà hàng, khách sạn, được dùng trong tiệc tiêu đãi. Ở nhiều nước, ở các nhà hàng, món gỏi cuốn còn được dùng làm món khai vị. Gỏi cuốn trong tiếng Anh có tên gọi là “summer rolls” (cuốn mùa hè) hoặc “fresh spring rolls” (cuốn mùa xuân) phân biệt với từ chả giò mà Tây thường gọi là “spring rolls” (được chiên qua dầu).
Trở lại Sài Gòn, dù món ăn đã góp phần đưa ẩm thực Việt lên bản đồ ẩm thực thế giới thì gỏi cuốn vẫn là gỏi cuốn, bình dị, thiệt tình… hệt như người Sài Gòn vậy. Và gỏi cuốn có khi ngon hơn khi bạn ngồi ở một vỉa hè nào đó, vừa ăn vừa cuốn với những câu chuyện phiếm cho dù ngay bên cạnh dòng người vẫn không ngừng di chuyển ở thành phố sầm uất, sôi động nhất Việt Nam này.
Năm 2012, Hành trình Tìm kiếm, Quảng bá Đặc sản và ẩm thực Việt Nam được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam thực hiện lần thứ nhất với hi vọng quảng bá đất nước Việt Nam rộng rãi hơn đến các địa phương trên toàn quốc và thế giới thông qua các giá trị về ẩm thực và đặc sản. Vào ngày 1/8/2012, Gỏi cuốn Sài Gòn đã chính thức được công nhận đạt giá trị Kỷ lục châu Á theo Bộ tiêu chí của Tổ chức Kỷ lục châu Á quy định.
Diệu Phi (VietKings)
