13 bảo vật của con đường tơ lụa trên đất liền là một loạt các sản phẩm dưới tên “quà tặng Đôn Hoàng”; 13 bảo vật của con đường tơ lụa trên biển còn được gọi là “Quà tặng Nam Hải” hay “13 bảo vật Nam Hải”.
13 bảo vật của con đường tơ lụa trên đất liền bao gồm: rượu Tửu Tuyền, dưa hấu Qua Châu, ly Dạ Quang, dogbane, hoa bách hợp ở Lan Châu, trà Lũng Nam, dược liệu ở Lũng Tây, thịt dê tơ thiến, nước sông băng, cát ngũ sắc, rượu nho, trà Cái Uyển, đông trùng hạ thảo ở Cam Nam.
13 bảo vật của con đường tơ lụa trên biển bao gồm: tơ lụa Hàng Châu, trân châu Bắc Hải, hương liệu Tây Vực, đồ sứ Tuyền Châu, dimsum Quảng Đông, rượu Hải Nam, dược liệu Quảng Tây, trà Vân Nam, hoa nhài Phúc Châu, ẩm thực Triều Châu, cà phê Hải Nam, trà Cao Sơn, tổ yến Nam Dương.
13 bảo vật của Con đường tơ lụa trên đất liền
1. Rượu Tửu Tuyền:
Cái tên Tửu Tuyền được bắt nguồn bởi một chữ “Tửu” (rượu). Trong bài “Nguyệt hạ độc chước”, nhà thơ Lý Bạch viết: “Thiên nhược bất ái tửu, tửu tinh bất tại thiên. Địa nhược bất ái tửu, địa ưng vô tửu tuyền.” (nghĩa là nếu trời không thích rượu, thì hẳn sao rượu (tửu tinh) đã không có ở trên trời; và nếu đất không thích rượu, thì hẳn suối rượu (tửu tuyền) đã không có trên mặt đất).
Việc sản xuất rượu Tửu Tuyền có thể duy trì được doanh thu khả quan bởi vì người ta luôn dùng nước sông băng (ở núi Kỳ Liên) và lúa mì cao cấp, bắp, diêm mạch, trái cây,… ở địa phương để ủ rượu.
2. Dưa Qua Châu:
Vào thời Hạ, Thương, Chu, Đôn Hoàng thuộc châu Cổ Qua. Bởi vì nơi này trồng ra các loại dưa hấu ngon nên ngày xưa người ta còn gọi là Qua Châu (“qua” có nghĩa là “dưa”). Về Qua Châu, có thuyết kể rằng: Năm ấy, quốc vương nước Đào Hòe được mời tham gia hội nghị bàn đào của Tây Vương Mẫu, ông ta đã dâng tặng Tây Vương Mẫu một giống dưa, sau khi ăn, Tây Vương Mẫu không ngớt lời khen, sau đó còn tặng quốc vương nước Đào Hòe năm quả đào tiên. Bởi vì nước Đào Hòe nằm ở phía Tây của Thông Lĩnh, nên họ gọi dưa này là “dưa tây” (tây qua).
3. Ly Dạ Quang:
Ly Dạ Quang là là một nét biểu trưng của Cam Túc. Ly Dạ Quang là một món đồ dùng để uống rượu vừa nổi tiếng vừa quý giá. Khi rót rượu vào ly, để dưới ánh trăng, trong ly sẽ phát ra ánh sáng lấp lánh, từ đó mà thành tên của loại ly đặc biệt này.
4. La bố ma:
Loài cây này được biết đến là một phần của Đôn Hoàng tam bảo, Đôn Hoàng bát quái và Nguyệt Nha tuyền tam bảo. Từ gốc đến ngọn của la bố ma đều có những công dụng tuyệt vời, như lá có thể làm trà dưỡng sinh bồi bổ cơ thể, sợi gai có thể dệt vải kháng mùi kháng khuẩn, thân có thể làm thuốc.
Dân gian Tây Vực có câu nói thế này: “Tam cao (huyết áp cao, mỡ trong máu cao, đường huyết cao) không phải sợ, thường ngày uống la bố ma là được” còn có “cao huyết áp không đáng sợ, một năm ba cân (1,5 kg) là được”. Tại Đôn Hoàng còn có câu: “Trong Đôn Hoàng bát quái, ai cũng yêu thích la bố ma cả”.
5. Hoa bách hợp ở Lan Châu:
Hoa bách hợp là “đặc sản” của thành phố Lan Châu, tỉnh Cam Túc. Hoa bách hợp ở Lan Châu thuộc chủng hoa loa kèn, hoa vừa thơm vừa đẹp, màu sáng, tinh khiết như ngọc, là cực phẩm của các giống hoa bách hợp, đồng thời là giống bách hợp có vị ngọt duy nhất của toàn Trung Quốc.
6. Trà Lũng Nam:
Trà Lũng Nam là sản phẩm nông sản đặc trưng của Trung Quốc. Lũng Nam nằm ở khu vực rìa phía bắc của vùng sản xuất trà Giang Bắc, Trung Quốc, là nơi sản xuất lá trà duy nhất ở Cam Túc, từ thời Tống và Minh Thanh đã là khu vực buôn bán trọng yếu.
Trà Lũng Nam thuộc khu vực khí hậu nhiệt đới ẩm và ôn đới ẩm của vùng Bắc Á: nhiệt độ cao, độ ẩm lớn, đủ ánh sáng và nguồn tài nguyên nước dồi dào, rất thích hợp cho việc trồng cây trà. Trà Lũng Nam có các đặc điểm như: búp và lá nặng, hàm lượng trà phong phú, hương thơm, ít bọt,…
7. Dược liệu ở Lũng Tây:
Tài nguyên dược liệu ở Cam Túc vô cùng phong phú, Lũng Tây được mệnh danh là “Quê hương dược liệu ngàn năm” và “Kinh đô dược liệu phía Tây Bắc”. Nơi đây có 313 loại dược liệu (có cả đảng sâm, hoàng kỳ đỏ, sài hồ, đại hoàng, sinh địa, đương quy,…), là một trong những khu vực quan trọng của “vị thuốc chính hiệu” ở Trung Quốc.
Sản lượng dược liệu ở Lũng Tây chiếm trên 20% tổng sản lượng dược liệu cả nước, trong đó, sản lượng đảng sâm trắng chiếm trên 70% thị trường toàn quốc. Lũng Tây là nơi phân phối, tích trữ, vận chuyển dược liệu, liên thông thị trường trong nước và thị trường quốc tế.
8. Thịt dê tơ thiến:
Cam Túc là một tỉnh ăn thịt dê lớn, được bao quanh bởi các tỉnh ăn thịt dê khác, bao gồm: Tân Cương, Thanh Hải, Ninh Hạ và Nội Mông. Dê ở đây đa phần là ăn cỏ mà lớn, thịt dê được chọn nhiều nhất là dê tơ (dê đực) sau khi thiến từ 45 đến 90 ngày.
Vùng Cam Túc có núi cao vực sâu, khô hạn ít mưa, hàm lượng nước trong cỏ thấp, nên dê ở vùng này vừa béo khỏe lại có dinh dưỡng cao. Thịt dê bốc tay tương truyền đã có ngàn năm lịch sử, vốn được đặt tên theo việc ăn bốc.
9. Nước sông băng:
Sông băng núi Kỳ Liên tức chỉ các dòng sông băng phân bố ở núi Kỳ Liên. Đây là nguồn nước quan trọng của khu vực hoang mạc và bán hoang mạc Hà Tây, đồng thời cũng là nguồn thủy lực của các trạm điện ở hạ lưu. Nước sông băng ở núi Kỳ Liên là một trong số ít các nguồn nước hợp tiêu chuẩn, có vai trò quan trọng trong việc khai thác và sử dụng nguồn nước này.
10. Cát ngũ sắc:
Cát ngũ sắc là một phần của Đôn Hoàng tam bảo, Nguyệt Nha tuyền tam bảo và Đôn Hoàng bát quái. Điều trị bằng cát ngũ sắc là một nét dưỡng sinh đặc biệt ở Đôn Hoàng, đồng thời là di sản văn hóa phi vật thể – liệu pháp dân gian truyền thống trong việc phòng và điều trị bệnh phong tê thấp.
11. Rượu nho:
Nhiều nhà lịch sử học cho rằng Ba Tư là quốc gia sản xuất rượu nho sớm nhất, sau đó từ Ba Tư, Ai Cập truyền đến Hi Lạp, La Mã, Pháp; lại từ Hi Lạp, Ý, Pháp truyền đến các quốc gia khác ở châu Âu.
Vào thời Hán, Trương Khiên đi theo con đường tơ lụa đến phương Tây, mang về hạt nho và công thức ủ rượu, mở đầu cho lịch sử sản xuất rượu nho ở Trung Quốc. Sự kết hợp độc đáo của khí hậu các sông băng và sa mạc dọc con đường tơ lụa đã làm cho các giống nho phát huy hết đặc tính của chúng. Các chuyên gia nước ngoài cho rằng Tân Cương, Cam Túc và Ninh Hạ là các khu vực phát triển hoàng kim của nho và rượu nho.
12. Trà Cái Uyển:
Trà Cái Uyển là một loại trà phổ biến được người dân dân tộc Hồi yêu thích. Cái Uyển còn được gọi là “tam pháo đài”, ở giữa là chén, phía trên có nắp, bên dưới có khay, chén đựng trà có miệng to, đáy nhỏ, vô cùng đẹp mắt. Mỗi khi những ngày hè oi bức đến, rất nhiều người dân tộc Hồi cảm thấy rằng, uống trà Cái Uyển còn đã khát hơn cả ăn dưa hấu.
Khi những ngày đông lạnh buốt đến, mỗi buổi sáng người dân tộc Hồi sẽ ngồi quay quần bên bếp lửa, hoặc là nướng vài cái bánh bao, hoặc là ăn vài cái bánh quai chèo, dù thế nào cũng phải “xơi” vài cốc trà. Tuổi thọ trung bình của người dân tộc Hồi ở Ninh Hạ cao, có vẻ cũng là do thói quen ăn uống lành mạnh của họ, mà đặt biệt là thói quen uống trà Cái Uyển này.
13. Đông trùng hạ thảo ở Cam Nam:
Đông trùng hạ thảo hay còn gọi là trùng thảo là dược liệu quý và nổi tiếng của Trung Quốc. Hàm lượng dinh dưỡng có trong đông trùng hạ thảo rất cao (sánh ngang với nhân sâm), có thể dùng làm thuốc, cũng có thể dùng làm thực phẩm – một món ăn cao cấp.
Đông trùng hạ thảo của Cam Nam chủ yếu phân bố ở vùng đồng cỏ cao nguyên ba huyện Mã Khúc, Lục Khúc, Hạ Hà, có chiều cao từ 3000 – 3600 so với mực nước biển. Sản lượng mỗi năm từ 1 – 1.5 tấn, tầm ngày 10 tháng 4 hàng năm có vụ mùa mới.
13 bảo vật của Con đường tơ lụa trên biển
1. Tơ lụa Hàng Châu:
Tơ lụa là đặc sản của Hàng Châu (Chiết Giang). Tơ lụa Hàng Châu chất nhẹ, mềm mại, có màu đẹp, chiếm một vị trí quan trọng trong ngành công nghiệp dệt tơ truyền thông của Trung Quốc. Hai câu thơ: “Tay áo lụa kia tỏa ánh hồng/Cờ xanh rượu ủ bóng lê hoa” của nhà thơ Bạch Cư Dị một lần nữa đã khẳng định chất lượng của tơ lụa Hàng Châu.
Những thước lụa có lịch sử 4700 năm vừa được khai quật ở Lương Chử đủ để nói lên lịch sử lâu đời của loại tơ lụa nổi tiếng này. Bên cạnh đó, có thể nói những làng dệt cổ nằm san sát nhau ở Thanh Hà Phường là nhân chứng chứng minh cho sự phồn vinh của ngành dệt lụa khi xưa.
2. Trân châu Bắc Hải:
Trân châu Bắc Hải ở đây chính là trân châu Hợp Phố nổi tiếng một thời, về cơ bản thì 2 loại trân châu này giống nhau, không có gì khác biệt, và được gọi chung là Nam Châu, nổi tiếng nhất có lẽ là trân châu Kim Hà Bắc Hải.
3. Hương liệu Tây Vực:
Các loại hương liệu hiện nay chúng ta dùng vốn không được sản xuất trực tiếp từ Trung Quốc, mà đến từ các nước phía Tây Vực xa xôi. Trước thời nhà Tống, ngoại trừ những hương liệu được tiến cống, thì nguồn hương liệu khá có hạn, và hương liệu cũng không phong phú.
Thời ấy, hương được coi như một vật xa xỉ, chỉ những lúc cần tế bái hay tổ chức các nghi lễ tôn giáo thì mới sử dụng. Kể từ thời Tống – Minh, trên cơ sở tiến cống, mối quan hệ giao dịch thương mại với nước ngoài cũng được mở rộng. Các loại hương liệu du nhập vào Trung Quốc qua đường biển ngày càng nhiều và dần dần thịnh hành trong dân gian.
4. Đồ sứ Tuyền Châu:
Thời nhà Đường, theo sự phát triển của những con đường ngoại thương với nước ngoài, nghề gốm sứ ở Tuyền Châu cũng theo đó mà phát triển mạnh mẽ.
Đến thời Tống – Nguyên, do sự phát triển của cảng Tuyền Châu mà con đường tơ lụa trên biển cũng dần dần được hình thành, sự giao thoa văn hóa giữa Trung Quốc và nước ngoài cũng dần tăng lên theo từng ngày, nghề làm gốm sứ ở Tuyền Châu cũng ngày một phồn vinh. Sứ xanh Tuyền Châu, sứ trắng xanh, sứ men đen là những “mặt hàng xuất khẩu best-seller” của thời bấy giờ.
Bước vào thời Minh – Thanh, thời kỳ của đồ gốm tráng men Thanh Hoa, gốm Thanh Hoa được sản xuất ở Tuyền Châu có chất lượng cực kì tốt, nhanh chóng trở thành một mặt hàng ưa thích của các nước ở Đông Nam Á, Châu Âu và Châu Phi.
5. Dimsum Quảng Đông:
Dimsum Quảng Đông có hơn 1000 loại, là một phần quan trọng trong văn hóa ẩm thực của người Hán. Ban đầu, các món dimsum này là sự kết hợp độc đáo của các loại thủy hải sản, cùng các đặc sản khác của địa phương. Sau này, người ta cho thêm các nguyên liệu của phương Tây và dần dần hình thành nên các món dimsum mà ngày nay chúng ta thường ăn.
6. Rượu Hải Nam:
Ngày nay, theo sự phát triển của xã hội, nhiều loại rượu ở Hải Nam cũng dần dần biến mất. Xưa kia, trên đảo Hải Nam có rất nhiều rượu, và văn hóa rượu ở đây cũng khá phong phú. Những nguyên liệu nấu rượu ở đây đều là những nguyên liệu có sẵn trên đảo. Rượu Hải Nam có nhiều loại đa dạng và có vị ngọt nhẹ.
7. Dược liệu Quảng Tây:
Quảng Tây có tổng cộng 4632 loại dược liệu, là kho dược liệu lớn thứ 2 của Trung Quốc. Trong đó, la hán quả, đại hồi, vỏ quế, bột sắn dây, xuyên tâm liên, đậu mèo chủ yếu tập trung ở Quế Lâm.
8. Trà Vân Nam:
Được thiên nhiên ưu ái ban tặng điều kiện tự nhiên ưu việt, cùng với lịch sử làm trà lâu đời, Vân Nam được xem là trung tâm sản xuất trà của thế giới với những loại trà trứ danh.
9. Hoa nhài Phúc Châu:
Hoa nhài Phúc Châu là đặc sản của Phúc Kiến. Hoa nhài Phúc Châu khi “chín” căng mọng, trắng muốt, tỏa hương thơm ngát. Đặc biệt nhất là hoa nhài cánh đơn Trường Lạc – giống hoa có hơn 2000 năm lịch sử trồng trọt, hương hoa nồng nàn, lâu phai, là giống hoa độc đáo của Phúc Châu.
10. Ẩm thực Triều Châu:
Ẩm thực Triều Châu là một hệ thống ẩm thực lớn; là đại diện và cũng là nhánh chính của nền ẩm thực Quảng Đông. Các món ăn của Triều Châu có tuổi đời hàng nghìn năm lịch sử, nhờ vào “sắc, hương, vị, hình”, nguyên liệu được chọn lựa kỹ càng, gia vị đa dạng, Trung – Tây kết hợp, hương vị tươi ngon mà nổi danh khắp trong và ngoài nước.
Một số món Triều Châu nổi tiếng có thể kể đến canh sườn khổ qua, thịt heo xào cải làn, thịt đông, hải sản hấp kiểu Triều Châu,…
11. Cà phê Hải Nam:
Chất lượng của cà phê Hải Nam không thua kém gì cà phê Nam Mỹ trứ danh thế giới. Vị của cà phê Hải Nam đậm nhưng không đắng như những loại cà phê của Nam Mỹ, Ấn Độ hay Châu Phi; cà phê thơm nhưng không nồng, lại còn có một ít vị của trái cây, vô cùng độc đáo, là loại cà phê chất lượng cao.
12. Trà Cao Sơn:
Trà Cao Sơn là tên gọi chung của các loại trà được trồng ở những vùng núi cao. Chỉ cần nơi đó có núi cao, nơi đó trồng được trà thì đều có thể có trà Cao Sơn. Về việc trà trồng ở độ cao bao nhiêu thì được xem là trà Cao Sơn đến hiện tại vẫn chưa có kết luận cụ thể. Nhưng người ta thường cho rằng những lá trà được trồng trong những vườn trà có độ cao hơn 1000m so với mực nước biển thì được xem là trà Cao Sơn.
Đài Loan có độ cao tối đa so với mực nước biển là 2600m, trà Cao Sơn ở đó có vị đặc trưng, nên được xem là biểu tượng cho những lá trà chất lượng cao. Vì thế mới có câu nói: “Núi cao mới có trà ngon”.
13. Tổ yến Nam Dương:
Tổ yến và những công dụng của nó thì chắc không còn xa lạ nữa nhỉ? Đây được xem là bảo vật thứ 13 của con đường tơ lụa trên biển. Yến thường xây tổ ở phía đông Trung Quốc (trong đó, khu vực Philippines có rất nhiều tổ yến) và trong những hang động trên những hòn đảo hoang phía tây Trung Quốc, gần bờ biển Myanmar.
Tổ yến phân bố chủ yếu ở vùng biển của các quốc gia Đông Nam Á như Indonesia, Malaysia, khu vực Sandakan, Singapore, Thái Lan cũng như các hòn đảo ở vùng biển Trung Quốc.
Theo Afamily
