SCAMPER là phương pháp tư duy sáng tạo do Robert Eberle – nhà quản lý giáo dục người Mỹ – tìm ra vào đầu những năm 1970. Phương pháp SCAMPER dựa trên nguyên lý đơn giản: những thứ sáng tạo thực chất là sự thay đổi của những thứ đang tồn tại xung quanh chúng ta. Phương pháp SCAMPER gồm 7 nguyên tắc nhỏ: Substitue/Thay thế, Combine/Kết hợp, Adapt/Thích nghi, Modify/Điều chỉnh, Put to Other Uses/Sử dụng vào mục đích khác, Eliminate/Loại bỏ, Reverse/Đảo ngược. Nếu hiểu và áp dụng thành công những phương pháp này, startup trẻ có thể tìm thấy những ý tưởng khởi nghiệp đáng giá.
Nguyên tắc Substitue/thay thế
Khi sử dụng nguyên tắc thay thế để tìm kiếm ý tưởng khởi nghiệp, chúng ta đang đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi như: Có thể sử dụng những nguyên vật liệu khác để cải tiến sản phẩm này không? Có thể thay thế bước nào trong quy trình sản xuất? Dựa trên những sản phẩm/dịch vụ đã có sẵn trên thị trường, bạn có thể tạo ra những sản phẩm hoặc dịch vụ khác tối ưu hơn, thuận lợi cho người dùng mà vẫn đảm bảo giá bán hợp lý. Vận dụng nguyên tắc thay thế, chúng ta không những có thể nảy ra các ý tưởng khởi nghiệp mới mà còn tìm ra cách liên tục cải tiến, tối ưu hóa sản phẩm của doanh nghiệp.
Nguyên tắc Combine/Kết hợp
Nguyên tắc này dựa trên việc kết hợp các sản phẩm/dịch vụ khác nhau thành sản phẩm/dịch vụ mới có nhiều giá trị hơn cho khách hàng. Trong nhiều trường hợp, việc kết hợp những ý tưởng sáng tạo với nhau có thể dẫn đến những sản phẩm mang tính đột phá.
Một ví dụ về việc ứng dụng nguyên tắc này là startup GeoOrbital Wheel tại Mỹ. Với ý tưởng biến những chiếc xe đạp thông thường trở thành những chiếc xe đạp điện khi cần, công ty này đã tạo ra bánh xe vận hành bằng động cơ một chiều không chổi than (BLDC Motor), giúp người sử dụng những lúc mệt mỏi với việc đạp xe hay cần di chuyển gấp có chiếc xe đạp điện mạnh mẽ với tốc độ lên đến 32 km/h từ chính chiếc xe đạp của họ trong chưa đầy một phút. Startup này có được thành công ban đầu ấn tượng khi hoàn thành việc gọi vốn sau chưa đầy 2 ngày trên Kickstarter và dự kiến sẽ ra mắt sản phẩm chính thức vào tháng 11/2016.
Những phiên bản sản phẩm từ thử nghiệm đến chính thức của GeoOrbital
Nguyên tắc Adapt/Thích nghi
Nguyên tắc thích nghi dựa trên cơ sở xem xét sản phẩm/dịch vụ hiện tại được sử dụng trong một trường hợp khác. Thử nghĩ về việc sử dụng sản phẩm/dịch vụ đang có mặt trên thị trường để giải quyết những vấn đề khác của khác hàng và chúng ta có thể tìm ra ý tưởng khởi nghiệp mới.
Chẳng hạn: Hiện nay, dầu dừa được không ít bạn trẻ ưa chuộng như loại mỹ phẩm để dưỡng da, dưỡng tóc… Dầu dừa được lấy từ cùi (cơm) của trái dừa. Phần cùi này trước đây thường dùng để ăn. Như vậy, cũng là cùi dừa nhưng khi được sử dụng cho mục đích khác, nó đã trở thành ý tưởng kinh doanh có khả năng sinh lời cao.
Từ cùi dừa, nhiều công ty đã phát triển dầu dừa
Nguyên tắc Modify/Điều chỉnh
Đúng như tên gọi, nguyên tắc này gợi mở cho chúng ta những câu hỏi như: Có thể thay đổi hình dáng và kích thước của sản phẩm không? Có thể bổ sung những tính năng nào cho sản phẩm để tăng thêm giá trị cho khách hàng? Bằng cách đặt những câu hỏi theo nguyên tắc điều chỉnh này, chúng ta có thể tạo ra những sản phẩm/dịch vụ khác biệt và phù hợp hơn với những phân khúc khách hàng khác nhau.
UberMOTO ra mắt thị trường Việt Nam tháng 4/2016
Bằng việc ứng dụng nguyên tắc này, nhiều chuỗi cửa hàng ăn uống đã phục vụ các khẩu phần nhỏ, vừa, lớn để đáp ứng nhu cầu của nhiều nhóm khách hàng. Thêm một ví dụ nữa, việc Uber cung cấp cho khách hàng tại Việt Nam dịch vụ UberX – xe 4 chỗ loại nhỏ tiết kiệm chi phí cho người dùng ngoài dịch vụ truyền thống UberBLACK và gần đây là dịch vụ xe ôm UberMOTO.
Nguyên tắc Put to Other Uses/Sử dụng vào mục đích khác
Áp dụng nguyên tắc này có nghĩa là chúng ta phải tìm cách sử dụng các sản phẩm/dịch vụ thông thường vào những việc khác với thường lệ. Chuỗi cửa hàng café “nhai luôn ly” Monkey in Black là ví dụ tiêu biểu cho lối tư duy này.
Café “Nhai luôn ly” của Monkey in Black
Khởi đầu bằng việc làm ra những ly café bằng bánh cookie và chocolate trắng để khách hàng sau khi thưởng thức xong café có thể ăn phần ly và tiếp tục với những sản phẩm sáng tạo khác như Đá đổi vị – đá thay đổi vị của ly nước trong quá trình uống một cách tự nhiên hay Uống luôn xô – mở đầu trào lưu ăn xô uống tô của giới trẻ, đến nay, Monkey in Black Coffee đã trở thành một trong những thương hiệu café được nhiều bạn trẻ ưa chuộng tại TPHCM. Có thể thấy, nguyên tắc này có thể giúp ý tưởng khởi nghiệp trở nên táo bạo và độc đáo hơn.
Nguyên tắc Eliminate/Loại bỏ
Nguyên tắc này được sử dụng khi chúng ta nhận thấy sản phẩm/dịch vụ hiện tại có thể loại bỏ hay chia nhỏ một số yếu tố, chức năng để giảm bớt chi phí, công sức và thời gian sản xuất mà sản phẩm/dịch vụ mới được tạo ra vẫn có chất lượng tốt, đáp ứng yêu cầu của phân khúc khách hàng khác. Apple với chính triết lí “Tối giản và cực hảo – chỉ giữ lại những gì cần thiết” của Steve Jobs đã tạo ra những sản phẩm mang tính cách mạng và thay đổi cách con người sử dụng công nghệ.
Nguyên tắc Reverse/Đảo ngược
Với nguyên tắc này, chúng ta sẽ có được ý tưởng khởi nghiệp mà trong đó sản phẩm/dịch vụ có cấu trúc, một trật tự sắp xếp khác so với thông thường. Đơn giản nhất là chúng sẽ đảo ngược với hiện tại. Các cửa hàng thức ăn nhanh chính là minh chứng tiêu biểu cho nguyên tắc này. Thay vì ngồi vào bàn và đợi nhân viên phục vụ đến tận bàn để gọi món và trả tiền sau bữa ăn, khách hàng thực hiện tất cả những việc này ngay tại quầy thanh toán khi vừa bước vào cửa hàng.
Ngoài 7 nguyên tắc trong phương pháp tư duy sáng tạo SCAMPER, chúng ta có thể tham khảo phương pháp TRIZ – 40 phương pháp sáng tạo cơ bản… để tìm kiếm những ý tưởng khởi nghiệp khả thi nhất. Tuy nhiên, dù sử dụng phương pháo nào, điều quan trọng nhất vẫn là phải thật sự nghiêm túc tìm tòi và nghiên cứu thì mới có thể tìm ra hướng đi khác biệt để bắt đầu hành trình khởi nghiệp đầy gian nan, đang đơn đợi ở phía trước.
