Ý tưởng làm thuốc trừ sâu từ hạt bình bát của Lê Bảo Ngọc, học sinh trường THPT Bảo Lộc (Lâm Đồng) đã giành giải nhất cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng toàn quốc lần thứ 7 (2010-2011).
Dựa vào kinh nghiệm dân gian
Bình bát là một loại cây mọc phổ biến ở miền Nam, có nhiều công dụng trong y học, nhưng công dụng làm thuốc trừ sâu (TTS) thì không phải ai cũng biết đến.
Ngọc đọc trong sách công nghệ lớp 10 có giới thiệu một số loài thực vật được dân gian sử dụng trị sâu bệnh như: lá sầu đâu, hạt bình bát, mủ đu đủ, mủ xương rồng, mủ vú sữa… Bất chợt, Ngọc nảy ra ý tưởng sản xuất TTS từ hạt bình bát. Ngọc bộc bạch: “Hiện nay, các loại TTS có độ độc cao. Mặt trái của TTS là phá hủy môi trường, tác động xấu đến sức khỏe người dân; làm mất đi một số nguồn sinh vật có lợi cho con người như chim chóc, tôm cá và những ký sinh thiên địch như bọ rùa, ong ký sinh… Chính sự tiện dụng của TTS đã khiến bà con nông dân dần lãng quên loại TTS sinh học. Mình muốn nghiên cứu tìm ra loại TTS dựa trên kinh nghiệm dân gian”.
Chọn hạt bình bát làm nguyên liệu để thực hiện vì theo Bảo Ngọc, loại cây này mọc dại rất nhiều ở địa phương, thường được người dân trồng quanh bờ ao, hàng rào giữ đất. Đà Lạt là vùng đất trồng rau nổi tiếng, nếu có loại TTS sinh học mới đưa vào sử dụng thì không chỉ phòng trừ sâu, bọ trên diện rộng, nâng cao chất lượng nông sản mà còn bảo vệ môi trường sinh thái, sức khỏe con người. Nhưng khi bắt tay vào thực hiện, mọi chuyện không hề đơn giản. “Tìm hiểu trên sách báo, internet cũng chỉ có vài dòng thông tin chung chung nói rằng có thể trị sâu bệnh. Còn cụ thể, làm cách nào để trị thì hầu như chưa có một đề tài nghiên cứu nào sử dụng hạt bình bát làm TTS” – Ngọc kể. Hằng ngày, sau giờ học, cô học trò hái quả bình bát chín, kỳ công bóc tách hạt rồi mày mò tự điều chế thuốc. Bên trong hạt bình bát có độc tố, nên khi bóc tách phải đeo khẩu trang, mắt kính, nếu sơ suất để bắn dung dịch vào mắt rất nguy hiểm.
Bảo vệ môi trường và sức khỏe con người
Sau bao lần thất bại, thay đổi tỷ lệ pha chế, Ngọc mới tìm ra công thức cho TTS. Để kiểm chứng công dụng của thuốc, Ngọc thử nghiệm luôn trên cây trồng, tự dọn đất, trồng 5 luống rau cải và xà lách trong vườn nhà. Đây cũng là khoảng thời gian trải nghiệm vô cùng thú vị với đủ các cung bậc cảm xúc khác nhau, từ lo lắng, hồi hộp, hạnh phúc… “Mỗi lần phun thuốc, mình ngồi hàng giờ hồi hộp xem sâu “say” thuốc, rồi sau đó chụp ảnh, ghi kết quả. Suốt cả tháng trời, ăn ngủ cùng vườn rau, cuối cùng kết quả không ngờ. Trong khi luống rau không phun TTS tàn phá ghê gớm, thì luống rau xịt thuốc, chỉ từ 5-10 giây, sâu bắt đầu phản ứng với dung dịch”.
 Nếu quy trình được nhân rộng ở các địa phương có diện tích trồng rau lớn sẽ giúp tiết kiệm chi phí, nâng cao sản lượng và chất lượng nông sản, bảo vệ môi trường sinh thái và hơn hết là bảo vệ sức khỏe con người |
|
|
Lê Bảo Ngọc |
Ngọc đem ứng dụng với vườn rau nhà bà ngoại cũng cho kết quả tương tự. Ngọc cho biết: “Công thức pha chế vô cùng đơn giản: 50 hạt bình bát + 10 tép tỏi (lọc qua túi vải) + 20 lít nước + 100 cc rượu/30m2. Sau khi xịt thuốc từ 5-10 giây, sâu bắt đầu phản ứng với dung dịch. Thời gian cách ly sau khi phun TTS từ hạt bình bát lên rau là 7 ngày, rửa sạch trước khi ăn. Bản thân hạt bình bát đã là chất độc, tỏi có vai trò là chất kết dính, còn rượu là chất dẫn. Nếu pha chung hạt bình bát với rượu tỏi, mình nhận thấy nó tác động lên sâu bệnh nhanh hơn là chỉ sử dụng bình bát với nước”.
Nói về tính khả thi của đề tài, Ngọc hồ hởi: “Nghiên cứu hoàn toàn có thể thực hiện với phần đông các hộ gia đình, hộ nông dân và có khả năng nhân rộng. Nếu quy trình được nhân rộng ở các địa phương có diện tích trồng rau lớn sẽ giúp tiết kiệm chi phí, nâng cao sản lượng và chất lượng nông sản, bảo vệ môi trường sinh thái và hơn hết là bảo vệ sức khỏe con người”.
Ngoài đoạt giải nhất cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng toàn quốc, đề tài này còn được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) trao huy chương vàng và được chọn tham gia cuộc thi triển lãm sáng tạo trẻ quốc tế tổ chức tại Thái Lan vào tháng 1.2012. Bảo Ngọc cho hay, sẽ quyết tâm thi đỗ chuyên ngành công nghệ sinh học (ĐH Khoa học tự nhiên TP.HCM) trong năm tới để có thể tiếp tục nghiên cứu đề tài còn dang dở và có cơ hội tìm kiếm nhiều đề tài mới hơn ứng dụng trong cuộc sống.
