[WOWTIMES – Niên lịch & Thành tựu Việt Nam 2022] – Làng nghề rắn xã Vĩnh Sơn (Vĩnh Phúc) – hơn 43 năm gìn giữ và phát huy nghề nuôi rắn truyền thống

LÀNG NUÔI RẮN XÃ VĨNH SƠN – LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

Xã Vĩnh Sơn huyện Vĩnh Tường tỉnh Vĩnh Phúc (nằm ở trung tâm huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc) có diện tích tự nhiên là 324ha và dân số hiện nay là 6.484 nhân khấu và 1424 hộ gia đình.

Nghề nuôi rắn độc (thường là rắn hổ mang, rắn ráo trâu) đã có từ rất lâu ở Vĩnh Sơn. 

Từ xa xưa người dân xã Vĩnh Sơn đã có nghề truyền thống là săn bắt rắn độc ở ngoài thiên nhiên. Rắn được bắt về và được người dân nuôi nhốt trong thùng gỗ hoặc xây bể. Rắn được cho ăn cóc, chuột đến khi đủ số lượng thì xuất bán cho thương lái hoặc làm rượu bổ (tam xà, ngũ xà,..) bán cho khách hàng sử dụng.

Đến năm 1979, với sự giúp đỡ của các nhà khoa học của Viện khoa học Việt Nam (nay là Viện hàn lâm khoa học Việt nam) và được sự nhất trí của Huyện ủy, UBND huyện và Tỉnh ủy UBND tỉnh cho phép xã Vĩnh Sơn xây dựng trại nuôi rắn hổ mang sinh sản đầu tiên với quy mô 3000m2. Đây được xem là tiền đề ban đầu cho phong trào nuôi rắn của làng nghề rắn Vĩnh Sơn hiện nay.

Làng nghề rắn Vĩnh Sơn từ đó dần phát triển với số hộ nuôi rắn ngày càng tăng.

Năm 1996 các hộ chăn nuôi thành lập Hội nuôi rắn.

Đến năm 1999 các hộ nuôi rắn của xã Vĩnh Sơn được Chi cục kiểm lâm đề nghị với Cục kiểm lâm công nhận và cấp giấy phép chăn nuôi rắn Hổ mang tại xã Vĩnh Sơn.

Đến năm 2006 làng nghề nuôi rắn xã Vĩnh Sơn được UBND tỉnh Vĩnh Phúc công nhận là Làng nghề truyền thống.

Và từ yêu cầu thực tế của địa phương, năm 2007 UBND huyện Vĩnh Tường đã ra quyết định thành lập Hội làng nghề rắn xã Vĩnh Sơn.

Nghề nuôi rắn và chế biến các sản phẩm từ con rắn của làng nghề đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu số 23844/QĐ-SHTT ngày 14/11/2008 và đăng ký gia hạn số: 113742 năm 2017.

Qua quá trình phát triển của nghề nuôi rắn và sự lớn mạnh của làng nghề, làng rắn Vĩnh Sơn được nhiều đoàn ngoại giao của các nước tới thăm quan và tìm hiểu kết quả nuôi rắn sinh sản của làng nghề.

Mỗi hang Rắn ở xã Vĩnh Sơn rất nhỏ, diện tích từ 35 – 40 phân, chỉ cần đủ cho một con Rắn cuộn tròn ở trong đó. Chi phí làm hang cũng không tốn kém nhiều: chỉ cần ốp hai hàng gạch chỉ vào tường rồi chia thành các ô vuông nhỏ như ngăn đựng đồ, bên trên cửa hang được làm bằng gỗ có ghép lưới sắt và khóa chốt cẩn thận là xong một cái hang hoàn chỉnh. Đó là hang dành nuôi rắn lớn, còn nuôi rắn mới nở thì chuồng đơn giản hơn chừng 4m², cao độ 1m và không phải lợp mái. Chỉ cần đổ vào chuồng một ít đất và thêm vào đó một cái chăn bông cũ là đã thành chuồng nuôi hàng trăm rắn con.

Chuồng nuôi nhốt rắn được xây khá đơn giản và ít tốn kém. 

Thức ăn chính của rắn thường là các loại ếch, nhái, Rắn nước… Do rắn là loài vật ưa bóng tối và nhiệt độ thích hợp nhất từ 25 – 30ºC nên hang chỉ cần hệ thống thông hơi mà không cần đến ánh sáng. Chu kỳ nuôi Rắn thịt ở Vĩnh Sơn phải mất trên 2 năm Rắn mới đạt trọng lượng từ 2 kg trở lên. Bù vào chu kỳ nuôi Rắn thịt dài như vậy, mỗi con Rắn mẹ lại đẻ một lứa trứng từ 20-28 quả, sau một thời gian ấp sẽ cho ra đời 20 con Rắn con để bán. Do phải tận dụng triệt để những vị trí trống để làm hang nên đất ở của người dân đôi lúc còn ít hơn diện tích dành cho nuôi rắn.

Trứng rắn cũng là một nguồn thu lại lợi nhuận lớn cho người dân làng nghề. 

LÀNG NGHỀ NUÔI RẮN LÂU NĂM CHUYÊN NGHIỆP VỚI NHIỀU THÀNH TỰU

Với nghề nuôi rắn lâu đời, xã Vĩnh Sơn đến nay đã đạt được những thành tựu trong sản xuất kinh doanh góp phần đẩy mạnh nền kinh tế của địa phương. Hiện làng nghề rắn Vĩnh Sơn thường xuyên có khoảng 800 đến 900 hộ nuôi rắn (những hộ nuôi với số lượng từ 400 đến 500 con trở lên). Những hộ chăn nuôi rắn tại làng nghề đều được cấp mã số chứng nhận chăn nuôi của Chi cục Kiểm lâm tỉnh Vĩnh Phúc, khi xuất bán đều thông qua sự kiểm soát số đầu con và trọng lượng của Chi cục Kiểm lâm tỉnh. Hiện tại số đầu con rắn nuôi tại làng nghề (đã được cấp mã số) trên 1 triệu con gồm Rắn bố mẹ, Rắn tuổi 1,2 và Rắn thịt thương phẩm.

Hằng năm làng rắn cung cấp cho thị trường trong nước và nước ngoài khoảng 5 đến 6 triệu quả trứng rắn (khách hàng mua về ấp nở để nuôi rắn thịt thương phẩm). Rắn thịt xuất chuồng tiệu thụ trong và ngoài nước từ 400 tấn đến 500 tấn mỗi năm. Ngoài ra, nơi đây còn sản xuất hàng tấn cao rắn, hàng ngàn bình rượu rắn tam xà, ngũ xà,…

Rắn và các sản phẩm chế biến từ rắn là nguồn lợi nhuận lớn, đem lại công việc làm cho hàng ngàn người dân, góp phần làm thay đổi đổi sống con người làng nghề. 

Với rắn và các thương phẩm, sản xuất từ rắn và các dịch vụ phục vụ cho nghề nuôi rắn, doanh số hằng năm của làng nghề cũng đạt trên 1000 tỷ đồng, năm thấp cũng đạt 600 đến 700 tỷ đồng, trong đó lợi nhuận từ nuôi rắn hàng năm đạt từ 400 đến 600 tỷ đồng, đóng góp rất lớn cho nền kinh tế địa phương cũng như tạo rất nhiều công ăn việc làm cho người dân địa phương.

Năm 1982 sản phẩm của làng nghề đạt huy chương bạc taị Hội chợ triển lãm Giảng Võ.

Năm 2007 làng nghề rắn xã Vĩnh Sơn được Trung ương hội làng nghề Việt Nam công nhận lả 1 trong 10 làng nghề tiêu biểu toàn quốc. \

Trong qúa trình chăn nuôi, sản xuất kinh doanh các đơn vị tổ chức cá nhân của làng nghề được UBND tỉnh Vĩnh Phúc phong tặng 02 nghệ nhân làng nghề và 08 thợ giỏi, được Trung ương hội làng nghề Việt Nam phong tặng cho 5 cá nhân là nghệ nhân làng nghề.

Trong phong trào chung các nhân tập thể của làng nghề được phong tặng đơn vị kinh tế làng nghề tiêu biểu, làng nghề đạt Cúp vàng Sản phẩm Dịch vụ xuất sắc năm 2008 và Cúp Vì sự nghiệp nông nghiệp Việt Nam, Cúp vàng về Sức khỏe cộng đồng và nhi��u bằng khen của UBND tỉnh Vĩnh Phúc, bằng khen của Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn, bằng khen của Trung ương hội làng nghề Việt Nam.

Trong quá trình chăn nuôi sản xuất kinh doanh của làng nghề, các cá nhân và đơn vị trong làng nghề cũng đã thực hiện 01 dự án cấp quốc gia về duy trì phát triển làng nghề; và nhiều đề tài cấp tỉnh như: đề tài nghiên cứu về thức ăn (được giải 3 sáng tạo kỹ thuật của tỉnh) được áp dụng rộng rãi và rất thiết thực khi thay thế thức ăn truyền thống bằng các sản phẩm dư thừa của nghề chăn nuôi gia cầm; ngoài ra còn có các đề tài nghiên cứu sản xuất các sản phẩm như cao bách xà, viên tăng lực Ravison.

PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG THEO HƯỚNG KẾT HỢP DU LỊCH VÀ DỊCH VỤ

Trong những năm gần đây, người dân xã Vĩnh Sơn đã biết nuôi nhốt rắn theo phương pháp tiên tiến để cho chất lượng rắn tốt hơn, vừa dễ kiểm soát và điều chỉnh chế độ dinh dưỡng. Do vậy hiệu quả chăn nuôi của làng nghề ngày càng được nâng lên.

Không chỉ nuôi rắn và sản xuất chế biến các sản phẩm từ rắn đơn thuần mà người dân làng nghề đã biết chuyển hướng sang du lịch và dịch vụ; thu hút du khách bằng các hình thức như tham quan khu chăn nuôi, các khu chợ rắn, thưởng thức và mua sắm những sản phẩm chế biến từ rắn,…

Với các hoạt động mang tính trải nghiệm này, du khách còn có thể trực tiếp quan sát rắn – loài động vật đang dần hiếm gặp trong môi trường tự nhiên và cảm nhận được những khó khăn của nghề chăn nuôi rắn của người dân; thưởng thức món ăn ngon, lạ chế biến từ rắn và ra về với những sản phẩm thịt, cao, rượu… chất lượng của người dân làng nghề.

————————————————————————————————————–

Vừa qua, đại diện làng nghề rắn xã Vĩnh Sơn cũng đã thiết lập hồ sơ đăng ký kỷ lục Việt Nam và gửi đến Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) với mong muốn xác lập Kỷ lục: Làng nghề truyền thống có số hộ được cấp phép chăn nuôi Rắn hổ mang nhiều nhất tại Việt Nam.

Với hồ sơ này, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam cũng đã tiếp nhận và xem xét kiểm tra số liệu của đơn vị. Sau khi thẩm định hồ sơ do đơn vị cung cấp, VietKings nhận thấy làng nghề rắn Vĩnh Sơn là làng nghề có số lượng hộ chăn nuôi rắn hổ mang có số lượng nhiều nhất tại Việt Nam. Ngoài ra lượng rắn và các sản phẩm chế biến từ rắn tại làng nghề cũng có số lượng rất lớn, đem lại nguồn lợi kinh tế cao cho người dân làng nghề nói riêng và nền kinh tế địa phương nói chung.

Dự kiến, Kỷ lục này sẽ được trao tặng đến làng nghề vào tháng 11 tại sự kiện do làng nghề tổ chức. Thông tin sẽ được công bố rộng rãi trên các cổng thông tin của VietKings.