TOP 20 đặc sản Việt Nam đạt Kỷ lục châu Á (P.13): Bánh phu thê Đình Bảng (Bắc Ninh) – Biểu tượng của tình yêu và lòng chung thủy

Phường Đình Bảng, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh – nơi phát tích vương triều Lý nức tiếng du khách gần xa bởi đặc sản truyền thống bánh phu thê có từ bao đời nay. 

Tục truyền rằng, tên gọi bánh phu thê xuất phát từ sự tích vua Lý Anh Tông đi đánh trận, người vợ ở nhà thương chồng vất vả đã tự tay vào bếp làm bánh gửi ra cho chồng. Vua ăn thấy ngon, nghĩ đến tình vợ chồng nên đã đặt tên bánh là bánh phu thê. Cũng vì tên gọi ấy mà bánh phu thê (hay cũng còn gọi là xu xê) luôn được buộc thành cặp, biểu trưng cho sự gắn bó son sắt của tình chồng vợ. 

Nhưng cũng có tích truyền lại câu chuyện kể về vợ chồng người lái buôn, trước lúc người chồng lên đường đi buôn ở phương xa, người vợ làm bánh tặng chồng và gửi gắm tâm tư dù có xa nhau nhưng tấm lòng của người vợ vẫn hướng về người chồng luôn ngọt ngào và đậm đà như bánh. Có câu chuyện khác lại cho rằng: một lần hội làng (Đền Đô), vua Lý Thánh Tông cùng vợ là Nguyên phi đến Đền Đô, người dân Đình Bảng đã dâng lên vua sản vật quê mình làm ra. Có đôi vợ chồng trẻ đã làm bánh dâng vua. Nhà vua ăn thấy ngon nên đã đặt tên bánh là phu thê. Có thể thấy rằng, dù là câu chuyện nào thì bánh phu thê cũng đều mang ý nghĩa tượng trưng cho sự thủy chung của vợ chồng và thường hay có mặt trong tiệc cưới như một lời nhắn nhủ đến các đôi vợ chồng trẻ. Với người dân Đình Bảng, bánh phu thê không chỉ là nét văn hóa đặc trưng mà còn là lễ vật không thể thiếu trong ngày Tết, lễ hội và mâm cỗ cưới hỏi, kết duyên. 

Bánh phu thê Đình Bảng sử dụng những nguyên liệu truyền thống quen thuộc như gạo nếp, đỗ xanh, quả dành dành, đu đủ, hạt sen, dừa… nhưng lại mang đến hương vị dẻo thơm riêng biệt. Để làm nên một chiếc bánh phu thê dẻo bột và thơm ngon, vỏ bánh và nhân bánh hòa quyện, người thợ phải khéo léo và có kinh nghiệm trong từng công đoạn. 

Vỏ bánh được làm từ gạo nếp cái hoa vàng, gạo được xay thành bột, ủ hơn một tuần rồi đem trộn lẫn với đường cát trắng. Đu đủ xanh nạo thành sợi, nhào kỹ cùng với dầu chuối, vani, hương cốm, nước quả dành dành theo tỷ lệ riêng… Nhân bánh được làm bằng đậu xanh đãi sạch vỏ, đồ chín, giã nhuyễn trộn với đường cát trắng, nước cốt dừa và dừa nạo. Sau khi chuẩn bị xong các nguyên liệu, người thợ bánh dàn mỏng bột (vỏ bánh) lên khuôn, đặt nhân vào một đầu rồi đắp phần bột còn lại lên nhân như thể hiện sự ôm ấp, che chở của tình phu thê. Lá gói bánh được sử dụng là lá dong, lá được rửa sạch rồi để ráo nước, sau đó tước bớt cọng để khi gói bánh được mềm mại. Lớp lá lót trong phải là lá chuối tây dẻo được luộc chín hong khô. Khi gói, người thợ quét lên lá một lớp mỡ để khi bóc bánh không bị dính và có độ ngậy đặc trưng. 

Sau khi gói xong, bánh được đun chín và vớt ra buộc lại từng cặp bằng một chiếc lạt màu hồng với ý nghĩa cầu mong cho tình cảm vợ chồng mãi thắm.

Một chiếc bánh phu thê đạt tiêu chuẩn sẽ có màu vàng trong như hổ phách, nhìn thấy được lớp nhân bên trong. Bánh có vị dẻo của nếp hương, dai dai lạ miệng của sợi đu đủ nạo hòa quyện với vị ngọt, béo, thơm của nhân đỗ xanh, dừa.

Khi thưởng thức, thực khách sẽ cảm nhận được màu vàng trong của bánh, nhìn thấu những sợi đu đủ bên ngoài lớp vỏ, độ dẻo của bánh được toả ra từ gạo nếp cái hoa vàng, cộng với độ béo bùi của đậu xanh, dừa và vị ngọt của đường… Tất cả hòa quyện với nhau tạo thành hương vị đặc biệt của bánh phu thê Đình Bảng. 

Chính bởi những giá trị đó, đầu tháng 3/2023, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) tiếp tục hoàn thiện các bộ hồ sơ đề cử gửi đến Tổ chức Kỷ lục Châu Á về việc công nhận giá trị Kỷ lục cho các món ăn/nhóm món ăn, đặc sản nổi tiếng của Việt Nam, trong đó có bánh phu thê Đình Bảng. Đầu tháng 4/2023, Tổ chức Kỷ lục Châu Á chính thức công nhận bánh phu thê Đình Bảng đạt giá trị Kỷ lục châu Á theo Bộ tiêu chí của Tổ chức Kỷ lục châu Á quy định.