TOP 100 Hồng bảo Kỷ lục Thế giới tại Việt Nam (P.42) Cầu Mống (Thành phố Hồ Chí Minh): Cây cầu vắt qua ba thế kỷ – [VIETKINGS-TOPPLUS đề cử]

Cầu Mống soi mình xuống dòng kênh Bến Nghé

Có thể nói, yếu tố sông nước luôn gắn liền với sự xuất hiện của các đô thị Việt Nam. Hà Nội hay Huế, rồi Đà Nẵng, đều là những trung tâm đô thị được hình thành dọc những con sông. Tuy nhiên, không ở đâu đặc biệt như Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh, ngoài con sông Sài Gòn tuy không rộng nhưng có độ sâu lý tưởng, vùng đất này còn là nơi hợp lưu của một hệ thống sông ngòi chằng chịt, tạo nên một nét đặc trưng độc đáo của một đô thị “trên bến dưới thuyền” tiêu biểu nhất của vùng đất phương Nam. Nằm ở trung tâm Nam bộ, trên lằn ranh của Đông và Tây Nam bộ được thiên nhiên ưu đãi, TP.Hồ Chí Minh là nơi dễ bề làm ăn, đất đai phì nhiêu, khí hậu quanh năm ôn hòa nhờ có hệ thống kênh rạch chằng chịt bao quanh. Sông Sài Gòn, các kênh rạch trên vùng đất này từng được coi là “mặt tiền” của Sài Gòn xưa, là “kinh mạch” tạo nên một gương mặt, hình hài, vóc dáng đô thị Sài Gòn hết sức riêng biệt với sự hiện diện của hơn 200 cây cầu lớn nhỏ. 

Toàn cảnh khu vực ngã ba sông Sài Gòn – kênh Bến Nghé với cầu Mống ở chính giữa, bên dưới là cầu Khánh Hội.

Là một trong những cây cầu cổ xưa nhất còn sót lại ở Sài Gòn, cầu Mống bắc qua kênh Tàu Hủ – Bến Nghé, nối quận 1 và quận 4 (đất Khánh Hội xưa).​ ​Cầu đậm nét phương Tây, do công ty vận chuyển hàng hải Pháp Messageries Maritimes đầu tư và công ty Levallois Perret (tức Eiffel cũ) thi công vào năm 1893-1894. Cầu Mống cùng hàng trăm cây cầu hiện diện ở vùng đất này được hình thành, tồn tại và phát triển không chỉ là vấn đề quy hoạch, giao thông, mà nó chứa đựng một tinh thần lớn hơn, là cả một nền văn hoá sông nước Sài Gòn.

Theo tư liệu lưu trữ, cầu Mống được người Pháp thi công xây dựng vào những năm đầu thập niên 90 thế kỷ XIX. Đây được xem là cây cầu đầu tiên do Công ty Messageries Maritimes xây cất ngang qua con rạch Bến Nghé. 

Cầu dài 128 m, rộng 5,2 m, lề bộ hành rộng 0,5 m, xây bằng thép kiên cố. Thành cầu uốn cong có những khoảng trống, sơn xanh (ban đầu cầu có nước sơn màu đen). Hình dáng vòng cung giống cầu vồng nên người dân gọi tên là cầu Mống.

Cầu Mống xưa

Trước đây, khi mới xây dựng, người Pháp gọi cây cầu này là Arcenciel (tức là cầu Vồng). Tuy nhiên, người Việt gọi cây cầu này là cầu Mống hoặc cầu Móng. Lý giải về điều này, nhiều người cho biết hình dáng vòng cung của cây cầu rất giống cầu vồng mống trời cho nên gọi là cầu Mống. Ngoài ra, còn có cách lý giải khác rằng đây là cây cầu đầu tiên có trụ móng ở vùng này nên gọi là cầu Móng. 

​

​

Theo nguyên bản ngày xưa, cầu Móng được dùng cho cả người đi bộ và xe cơ giới. Phía đầu cầu Quận 1 có hai đường dẫn, một để đi lên cầu sang Vĩnh Hội (Quận 4) và đầu còn lại để đi từ phía Vĩnh Hội vòng xuống bến Chương Dương. Trong giai đoạn thi công Đại lộ Đông – Tây và Đường hầm sông Sài Gòn, cầu được tháo dỡ hoàn toàn, sau khi công trình này hoàn tất thì cầu được lắp ghép lại theo nguyên bản và gia cố thêm phần trụ móng kèm trang bị chiếu sáng mỹ thuật. Hiện cầu hơn 100 tuổi đã được khôi phục dành cho người đi bộ, nơi chụp ảnh cưới, ngắm cảnh về đêm, đứng xem pháo hoa mỗi dịp lễ, tết của người dân Sài Gòn.

Kết cấu phức tạp của cầu Mống. 

Tháng 11.2015, UBND TPHCM quyết định xếp hạng cầu Mống là 1 trong 10 di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh của thành phố. 

Bên cạnh yếu tố kiến trúc, vị trí của Cầu Mống cũng là lý do mà người ta thích đến đây. Đứng trên cầu, bạn có thể ngắm được Kho bạc nhà nước, tòa nhà Bitexco. Đặc biệt, cây cầu này là nơi lý tưởng để ngắm cảnh đẹp Sài Gòn chiều hoàng hôn. Không gian trên cầu rộng rãi, khoáng đạt, có thể thưởng thức trọn vẹn khoảnh khắc mặt trời lặn. Ban đêm, Cầu Mống Sài Gòn trở nên lung linh hơn khi có ánh đèn màu chiếu sáng lấp lánh. Đứng trên cầu, du khách có thể ngắm nhìn bốn bề cảnh đẹp trung tâm Sài Gòn đó là những tòa cao ốc sáng điện, là những nếp nhà bình yên bên bờ kênh hay những vùng sáng tối ẩn hiện giữa màn đêm. 

Cầu Mống, cùng với rất nhiều công trình kiến trúc thời thuộc Pháp cuối thế kỷ 19 nửa đầu thế kỷ 20 đã để lại cho Sài Gòn những di sản kiến trúc có giá trị nghệ thuật cao. Không những thế, những công trình này còn thể hiện vị trí quan trọng của Sài Gòn trong một giai đoạn lịch sử nhiều biến động. Bởi nó là một trong những đại diện phản ánh rõ nét hiện thực khách quan của lịch sử, chứa đựng và ghi nhận các yếu tố chính trị, văn hoá, xã hội, khoa học kỹ thuật… ở thời điểm nó ra đời. Khác với những tác phẩm của các bộ môn nghệ thuật khác có thể mai một hoặc biến mất, “kiến trúc bền vững” tồn tại hàng trăm, thậm chí hàng ngàn năm vẫn hiện hữu trong không gian, song hành cùng đời sống xã hội hiện đại. Một công trình kiến trúc được ghi nhận là bền vững, nghĩa là giá trị nghệ thuật, giá trị thẩm mỹ cũng bền vững, cho dù xu hướng nghệ thuật, trào lưu kiến trúc, phong cách kiến trúc đã thay đổi rất nhiều. Và cầu Mống là một trong những công trình kiến trúc hiếm hoi ấy. 

——————————————

 

Hồng bảo Kỷ lục được hiểu là những công trình Kỷ lục được thực hiện trong một thời gian dài, tích hợp những giá trị về kiến trúc, thẩm mỹ, văn hóa… để hình thành nên cho mai sau những di sản, đồng thời góp phần viết tiếp những câu chuyện mà cha ông đã gây dựng, từ đó góp phần định vị những giá trị địa phương nói riêng và Việt Nam nói chung vươn tầm khu vực và thế giới, góp phần định hình, phát triển hình ảnh du lịch địa phương nói riêng và đất nước nói chung thông qua những công trình biểu tượng.

Hành trình tìm kiếm TOP 100 Hồng bảo Kỷ lục Thế giới tại Việt Nam được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) giao cho Trung tâm TOP Việt Nam triển khai và đề cử đến Viện Kỷ lục Thế giới (World Mark) với mong muốn góp phần nhận diện, định vị, quảng bá hình ảnh quốc gia – địa phương ra thế giới. Dự án là một hành trình dài hơi và có thể tiếp nối từ thế hệ này sang thế hệ khác trong mục tiêu chung tạo ra những thay đổi về kiến trúc cảnh quan hiện hữu và quan trọng hơn là góp phần tạo nên những giá trị chiều sâu về văn hóa điểm đến hay lịch sử gắn liền với điểm đến.