Nằm cách thành phố Tuy Hòa 35km về phía bắc, nhà thờ Mằng Lăng được xây dựng năm 1892, do một người Pháp tên Joseph de La Cassagne mà người dân xứ đạo còn gọi bằng tên tiếng Việt là Cổ Xuân, vị linh mục đầu tiên của giáo xứ Mằng Lăng. Phải 15 năm sau công trình mới được khánh thành. Công trình được thiết kế theo lối kiến trúc Gothic ở châu Âu với nhiều hoa văn trang trí hài hòa, giản dị nhưng tôn nghiêm.
Nhà thờ có tên gọi Mằng Lăng hàng trăm năm trước khu vực này là rừng với rất nhiều cây mằng lăng, có tán phủ rộng, lá cây hình bầu dục, hoa mọc chùm nở ra màu tím hồng. Dấu vết khu rừng mằng lăng ấy không còn, nhưng ngôi nhà thờ vào thời điểm ấy đã được đặt tên theo loại cây quý này.
Chiếc bàn làm từ gỗ mằng lăng.
Toàn bộ nhà thờ Mằng Lăng được đặt trong khuôn viên rộng 5.000m² với không gian thoáng mát, rợp bóng cây xanh và những hàng cây sakê toát lên sự mạnh mẽ. Ban đầu nhà thờ được sơn màu trắng, tuy vậy, theo thời gian đã ngả thành đen xám và lâu nay đã trở thành một bức tranh thủy mặc hữu tình bên dòng sông Cái chảy hiền hòa.
Mặt tiền nhà thờ Mằng Lăng có kiểu kiến trúc Gothic với hai tháp chuông hai bên. Ở giữa là thập tự giá – biểu tượng của thánh đường. Trần nhà thờ được lót la-phông gỗ – không còn kiểu mái vòm đặc trưng của kiến trúc Gothic. Ở Mằng Lăng dấu ấn Gothic biểu hiện ở những lối mở thông ra hai bên gian chính giữa thánh đường, các cửa sổ hình búp măng xung quanh phía trên tường bao bọc nhà thờ… Riêng hai mặt bên hành lang nhà thờ còn được thiết kế theo hình búp măng cách điệu đẹp mắt. Đặc biệt, khu thánh đường bên trong nhà thờ có thể khiến du khách choáng ngợp qua những khung cửa sổ sặc sỡ sắc màu, những bức tường phủ sơn màu nâu vàng và mái trần gỗ bóng mượt treo những chiếc đèn cổ.
Hai lầu chuông và thập tự giá mặt tiền nhà thờ.
.jpg)
Nét đặc trưng của kiến trúc Gothic là những vòm cung nhọn và nhiều cửa sổ. Thời gian đã phủ lên nhà thờ lớp rêu phong càng làm tăng sự cổ kính.
Vòm cửa hình búp măng liên hoàn ở hai hành lang hai bên nhà thờ.
Không gian tôn nghiêm của cung thánh.
Không chỉ mang nét kiến trúc Gothic xuất xứ châu Âu, nhà thờ Mằng Lăng vẫn có những nét Việt Nam. Đó chính là những họa tiết chạm trổ tinh xảo, toát lên một chất mộc mạc rất Việt Nam trên những cánh cửa chính bằng gỗ.
Những chạm khắc gỗ tinh xảo trên cửa nhà thờ. Họa tiết trang trí kiểu châu Âu đan xen chạm khắc gỗ truyền thống Việt Nam.
Trong khuôn viên nhà thờ Mằng Lăng có một khu hầm nhỏ được xây dựng công phu trong lòng một quả đồi tự tạo. Khi vào trong hầm, du khách dễ dàng nhìn thấy những hình ảnh về nhà thờ ngày mới xây dựng, những bức điêu khắc được chạm trổ tinh tế, kể về thánh Anre Phú Yên (1625 – 1644) hay giáo sĩ Đắc Lộ (1593 – 1660).
Ngày nay, nhà thờ Mằng Lăng là nơi lưu giữ và bảo quản cuốn “Phép giảng tám ngày”, là cuốn sách in với 319 trang bằng chữ quốc ngữ đầu tiên ở nước ta. Cuốn sách được in vào năm 1651 tại Roma (Italy) do giáo sĩ Alexandre de Rhodes biên soạn. Trải qua hàng trăm năm, cuốn sách vẫn được bảo quản cẩn thận và trưng bày trang trọng trong một hộp kính, du khách đến đây có thể đọc trang đầu tiên của quyển giáo lý dưới dạng song ngữ gồm tiếng Latin (bên trái) và chữ quốc ngữ sơ khai (bên phải).
Tồn tại hơn trăm năm, nhà thờ Mằng Lằng không chỉ đơn thuần là một công trình kiến trúc mà còn là chứng nhân lịch sử. Trải qua bao cuộc bể dâu, mặc dòng chảy vô tình của thời gian có bào mòn, tất cả Nhà thờ Mằng Lăng vẫn đứng đó với bao câu chuyện đặc biệt của riêng mình.
——————————————
Hồng bảo Kỷ lục được hiểu là những công trình Kỷ lục được thực hiện trong một thời gian dài, tích hợp những giá trị về kiến trúc, thẩm mỹ, văn hóa… để hình thành nên cho mai sau những di sản, đồng thời góp phần viết tiếp những câu chuyện mà cha ông đã gây dựng, từ đó góp phần định vị những giá trị địa phương nói riêng và Việt Nam nói chung vươn tầm khu vực và thế giới, góp phần định hình, phát triển hình ảnh du lịch địa phương nói riêng và đất nước nói chung thông qua những công trình biểu tượng.
Hành trình tìm kiếm TOP 100 Hồng bảo Kỷ lục Thế giới tại Việt Nam được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) giao cho Trung tâm TOP Việt Nam triển khai và đề cử đến Viện Kỷ lục Thế giới (World Mark) với mong muốn góp phần nhận diện, định vị, quảng bá hình ảnh quốc gia – địa phương ra thế giới. Dự án là một hành trình dài hơi và có thể tiếp nối từ thế hệ này sang thế hệ khác trong mục tiêu chung tạo ra những thay đổi về kiến trúc cảnh quan hiện hữu và quan trọng hơn là góp phần tạo nên những giá trị chiều sâu về văn hóa điểm đến hay lịch sử gắn liền với điểm đến.
Diệu Phi – VietKings (tổng hợp và biên tập, ảnh Internet)
 Nhà thờ Mằng Lăng (ở xã An Thạch, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên) là một trong những nhà thờ cổ nhất Việt Nam, có kiến trúc độc đáo, với hình dáng, đường nét mang đậm dấu ấn kiến trúc thế kỷ XIX. Không chỉ gây ấn tượng với kiến trúc, nhà thờ Mằng Lăng còn là nơi lưu giữ cuốn sách chữ quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam.){kind=link}