20 Kỷ lục Thế giới trong lĩnh vực ẩm thực Việt Nam (P.11): Việt Nam – Đất nước có nhiều món ăn được chế biến từ cây Chuối nhất Thế giới

Cây chuối trong đời sống người Việt

Không biết cây chuối xuất hiện trong đời sống con người từ lúc nào, chỉ biết trong mỗi khu vườn nhà người Việt hay khắp bờ ao, bờ ruộng, bãi bồi phù sa,… đều có 5,7 cây chuối chụm lại thành bụi với những buồng chuối nặng trĩu quả. Chuối Việt Nam có khá nhiều loại với các tên gọi hấp dẫn và mỗi loại lại có hình dáng, kích thước, hương vị khác nhau, như: chuối hương, chuối cau, chuối hột, chuối tiêu hồng, chuối lùn, chuối ngớp, chuối bơm, chuối ngự, chuối sứ, chuối tiêu,… Mỗi loại đều có hương vị thơm ngon riêng, tạo ra nét đặc biệt không thể lẫn với những loại khác.

Đi dọc một vòng từ Bắc vào Nam chúng ta sẽ thấy cây chuối được trồng ở mọi nơi trên khắp đất nước Việt. Thân cây chuối mọc thẳng đứng và tròn, được tạo thành bởi lớp bẹ xếp khít vào nhau, bên trong hơi xốp, bề mặt ngoài của thân rất bóng và nhẵn. Lá chuối được mọc ra từ ngọn. Ban đầu những chiếc nõn chuối màu xanh non, sau đó lá xòa dần mọc chìa ra các phía và có màu đậm hơn. Mỗi chiếc là chuối có 1 đường gân lá nằm ở giữa, 2 bên có hai dải mềm mại rủ xuống. Khi lá già thì các là sẽ tự khô đi để nhường chỗ cho những lá non đang chuẩn bị trồi ra ngoài. Khi cây chuối đủ tuổi để trưởng thành, chúng bắt đầu trổ buồng. Mỗi cây chuỗi đều cho 1 buồng, mỗi buồng lại có nhiều nải, mỗi nải lại có nhiều quả. Có giống cho hàng trăm quả 1 buồng. Buồng chuối được mọc thành từ những chiếc hoa mọc từ thân ra. Hoa chuối giống như ngọn lửa màu hồng,sau đó những chiếc bẹ nở dần ra rụng xuống là lúc những nải chuối non xuất hiện. Quả chuối lớn rất nhanh, chúng càng phát triển quả chuối càng cong hình lưỡi liềm, khi xanh có có màu xanh, khi chín có màu vàng.

Những công dụng của cây chuối trong đời sống và đặc biệt là ẩm thực Việt Nam

Cây chuối có mặt trong hầu hết các sinh hoạt hàng ngày của người Việt, từ những sự kiện quan trọng cho đến những hoạt động thường nhật. Cây chuối lại có rất nhiều công dụng, từ thân, quả, hoa, lá, rễ,… đều được dùng làm rất nhiều việc khác nhau. Vai trò của cây chuối trong đời sống con người Việt Nam thật sự rất lớn với những “cống hiến” của cây chuối ở nhiều mặt. 

Chuối dùng trong thờ cúng: Những nải chuối đẹp luôn được chọn lựa và đặt ở vị trí trang trọng để thắp hương, cúng bái cho ông bà, tổ tiên, thần linh trong những dịp giỗ chạp, là loại quả không thể thiếu trên mâm quả những ngày lễ tết, hay những đám cúng đình trong làng, xã,… Trong tâm thức mỗi người, cây chuối là một loại cây tượng trưng cho sự ấm êm, yên bình và luôn được đặt ở một vị trí trang trọng nhất.

Trái chuối là thức ăn bổ dưỡng và tốt cho sức khỏe: Chuối được bày bán ở tất cả các khu chợ, các siêu thị lớn hay các cửa hàng tạp hóa bởi hương vị thơm ngon và đem lại lợi ích cho sức khỏe con người. Chuối chín có rất nhiều vitamin rất tốt cho sức khỏe, người già và người trẻ đều có thể sử dụng loại chuối này. Chuối không chỉ ăn lúc chín mà chuối xanh cũng có nhiều công dụng như ngâm rượu, ăn sống, chế biến cùng các loại nguyên liệu khác để tạo nên những món ăn hấp dẫn như: chuối ốc nấu đậu, sườn kho chuối,… Chuối xanh có thể ăn với thịt dê, ăn gỏi, kho cá hay nấu với ốc, ếch đều rất ngon.

Thân cây cây chuối cũng được tận dụng từ lá, hoa, thân, củ,… để chế biến món ăn cho người và vật nuôi. Cây chuối thật sự có thể dùng được rất nhiều việc. Lá cây dùng gói các loại bánh truyền thống của người Việt, vừa đem lại mùi vị thơm ngon lại được dùng như một lớp vỏ để giữ được độ tươi ngon của bánh, như bánh tét, bánh ít, bánh gai, gói xôi,… Lá khô thì làm chất đốt, làm nút chai, gói bánh,… Dây chuối khô có thể dùng để làm dây buộc các vật dụng, rất dai và bền. Thân cây chuối thái nhỏ làm nộm, hoặc làm thức ăn cho vật nuôi. Hoa chuối được dùng nhiều trong các món nộm tươi mát. Củ chuối cũng có thể làm nộm hoặc nấu lươn, ốc, ếch rất ngon. 

Thật sự đối với đời sống và nền ẩm thực Việt Nam, chuối thật sự có vai trò quan trọng. Ngoài những giá trị về tâm linh, văn hóa, cây chuối còn đến với con người thông qua rất nhiều món ăn ngon.

Các món ăn chế biến từ cây chuối vô cùng đa dạng và thơm ngon với hàng trăm cách chế biến độc đáo và tận dụng được hầu như tất cả bộ phận của cây chuối.

Ngoài ăn trực tiếp thì các món ngon từ trái chuối chín có thể kể đến: bánh chuối hấp nước cốt dừa, chuối nếp nướng, chuối xào dừa, chuối rim đường, bánh chuối nướng, bánh chuối hấp, kem chuối,… Trái chuối xanh có thể dùng trong các món: Cá kho chuối xanh, Mứt chuối xanh, Canh chuối xanh, Chuối xanh ngào đường, chuối sấy, Ốc nấu chuối xanh (ốc om chuối đậu), Chuối xanh xào lá lốt, chân giò om chuối, Cá om chuối đậu, lươn om chuối xanh, cà ri chuối xanh, chuối xanh chiên giòn, canh cua đồng nấu chuối xanh,…

Thân cây chuối còn có thể dùng ăn kèm với các món canh chua, bún nước, hoặc bào sợi xào với các loại nguyên liệu khác nhau. Trong các bữa cơm dân dã thường ngày, người Việt hay dùng các món từ thân cây chuối như mực nộm thân chuối, gỏi gà thân chuối, thân chuối xào lươn, xào hến hoặc xào chung với hàu…

Hoa chuối là loại nguyên liệu để tạo nên các món nộm tươi mát thơm ngon. Vị bùi, giòn của hoa chuối khiến món ăn thanh hơn. Hoa chuối thường làm các loại như: gỏi vịt hoa chuối, gà hấp hoa chuối,  hoa chuối non tẩm bột rán, nộm hoa chuối tai heo,… Ngoài ra hoa chuối còn có thể dùng để làm các món như lươn nấu hoa chuối, chạch nấu hoa chuối… Hoa chuối thái mỏng còn có thể kết hợp làm rau sống cho các loại bún, đặc biệt là bún bò Huế hay món bánh đa cá rô đồng. Món lẩu riêu cua ngoài các loại rau sống như xà lách, mùi, láng, tía tô thì đương nhiên phải có thêm hoa chuối trong mâm. Nhiều nhà hàng nổi tiếng khi làm món lẩu cá lăng, hoặc cá lăng om giềng mẻ thì món đi kèm bao giờ cũng có thêm hoa chuối tây. Hoa chuối thật sự rất ngon khi kết hợp với các nguyên liệu khác nhau trong ẩm thực Việt.

Củ chuối khi xưa ít phổ biến trong chế biến món ăn Việt, tuy nhiên càng ngày củ chuối càng được nhiều bà nội trợ biết đến và yêu thích bởi hương vị thơm ngon. Củ chuối được lấy từ những cây chuối non với thân chỉ vừa nhú lên mặt đất. Củ chuối cũng có thể dùng om lươn, làm nộm và cho vị rất đặc biệt. Nộm củ chuối là món ăn quen thuộc của người miền Trung. Ai từng bát canh củ chuối đều sẽ không thể nào quên được. Củ chuối đào lên phải được sơ chế ngay bằng cách gọt bỏ phần vỏ sần sùi bên ngoài rồi thái lát mỏng (hoặc thái chỉ) ngâm vào nước có pha chút mẻ để giữ màu trắng và mềm. Sau đó vắt khô, ướp gia vị rồi xào cho ngấm mắm muối. Kế đó mới được bỏ vào nồi xương đã hầm sơ. Củ chuối càng ướp gia vị lâu càng ngon. Khi đã ninh mềm thì rắc thêm hành hoa và mùi tàu, hạt tiêu. Các món ngon khác từ củ chuối có thể kể đến: Củ chuối nấu xương, Ốc bung củ chuối, Nộm củ chuối, Lươn om củ chuối,…

Lá chuối: cho đến thời điểm hiện tại, hầu hết mọi người đều lầm tưởng rằng lá chuối chỉ để làm đẹp và là nguyên liệu trong ngành thủ công mỹ nghệ nhưng lá chuối còn sử dụng rất nhiều trong việc làm nên những món ăn ngon của người Việt. Không để ý thì thôi, nhưng quả thật là lá chuối xuất hiện hầu hết trong các món bánh Việt Nam như bánh tét, bánh ít, bánh ú, bánh giò… thậm chí là gói xôi xéo mình hay ăn sáng ấy cũng sẽ thật lạ lùng nếu không được gói trong tàu lá xanh quen thuộc. Những món bánh được gói trong lá chuối có một hương vị rất riêng, rất thơm và dường như ngon hơn rất nhiều khi cũng cùng là chiếc bánh ấy mà đặt lên đĩa nhựa hoặc túi nilon. Việc sử dụng lá chuối rất an toàn, vừa dễ sử dụng, dễ kiếm lại đảm bảo cho vấn đề bảo vệ sức khỏe con người mà còn góp phần bảo vệ môi trường sống. 

Cây chuối gắn bó từ bao đời nay và đã dâng hiến tất cả cho con người Việt Nam, từ đời sống vật chất cho tới đời sống tinh thần của người dân Việt. Thật sự trên thế giới, không đất nước nào có được nhiều món ăn ngon, độc đáo, đầy đủ dinh dưỡng được chế biến từ hầu như tất cả các bộ phận của cây chuối như ở Việt Nam. Cây chuối là niềm tự hào không chỉ của thiên nhiên, của đất mẹ mà còn của nông dân Việt Nam; cây chuối sẽ mãi là hình ảnh đẹp trong lòng con người Việt từ nay và mãi mãi về sau này.

Với những giá trị tuyệt vời của món từ cây Chuối Việt Nam, giai đoạn 2021-2022, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) và Tổ chức Kỷ luc Người Việt Toàn cầu (VietWorld) đã hoàn thiện hồ sơ đề cử Kỷ lục Thế giới gửi đến Liên minh Kỷ lục Thế giới (WorldKings) và Hiệp hội Kỷ lục Thế giới (WRA) và chính thức công nhận Việt Nam là đất nước có nhiều món ăn được chế biến từ cây Chuối nhất Thế giới.