Nền văn hoá ẩm thực Việt Nam đã được hình thành một cách tự nhiên từ những quá trình hoạt động sinh sống hằng ngày. Đối với những người dân Việt Nam, nền ẩm thực không chỉ để sử dụng trong những bữa ăn mà nó còn được truyền tải truyền thống và giá trị văn hoá. Những món ăn Việt Nam đều được truyền từ thế hệ này cho đến thế hệ khác. Giữ gìn phát huy những món ăn truyền thống là một trong những phương pháp bảo tồn văn hoá ẩm thực Việt Nam.
Ba miền Bắc – Trung – Nam của Việt Nam đều mang những nét đặc trưng riêng, góp phần tạo nên sự phong phú, đa dạng trong ẩm thực Việt Nam. Mỗi một vùng miền sẽ có một khẩu vị cho vào món ăn khác nhau, các chế biến, tên gọi của món ăn từ đó cũng sẽ khác.
Những món ăn Việt Nam đều hài hoà từ màu sắc cho đến hương vị khiến cho tổng thể món ăn tăng thêm phần hấp dẫn, khó lòng cưỡng lại, đặc biệt nhất là đối với những người du lịch Việt Nam.
Với sứ mệnh “Mang tinh hoa Việt Nam ra Thế giới”, Hành trình tìm kiếm và quảng bá các giá trị đặc biệt của Việt Nam nhất là các giá trị ẩm thực, đặc sản đã được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) thực hiện trên chặng đường dài hơn 10 năm kể từ năm 2011 cho đến nay. Trong mỗi chặng Hành trình, VietKings đều nhận được sự quan tâm và đề cử từ các địa phương trên khắp cả nước, giới thiệu hàng ngàn món ăn, đặc sản phong phú, đa dạng, mang hương vị đặc trưng riêng của từng vùng miền. Tính đến tháng 7/2023, VietKings đã đề cử thành công 20 Kỷ lục Thế giới trong lĩnh vực ẩm thực Việt Nam.
Năm 2020, dựa trên các đăng ký do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) đề cử, Tổ chức Kỷ lục Thế giới (WorldKings) và Hiệp hội Kỷ lục Thế giới (WRA) đã chính thức công nhận Việt Nam là đất nước sở hữu nhiều món Sợi và Nước hấp dẫn nhất Thế giới.
VIỆT NAM – ĐẤT NƯỚC SỞ HỮU NHIỀU MÓN SỢI VÀ NƯỚC HẤP DẪN NHẤT THẾ GIỚI
Việt Nam không chỉ có những kỳ quan thiên nhiên kỳ vĩ, hoành tráng mà nền ẩm thực cũng rất phong phú đa dạng. Là một nước nông nghiệp với nền văn minh lúa nước lâu đời, ngoài cơm ra thì những món ăn được làm từ sợi và nước rất phổ biến và không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của người Việt. Trải dọc khắp ba miền Bắc – Trung – Nam trên dải đất hình chữ S có rất nhiều những món sợi hấp dẫn (như bún, mì, phở,…) tiêu biểu cho nền ẩm thực Việt Nam.
Những món “sợi và nước” của người Việt được chế biến với rất nhiều nguyên liệu khác nhau, mỗi vùng miền lại có những nét chấm phá riêng từ mùi vị cho đến cách bài trí đã khiến cho thực khách vương vấn mãi không thôi. Các món sợi Việt Nam thường được làm từ bột mì, bột gạo, bột sắn… Từ nguyên liệu, hình dáng, màu sắc, hương vị và kết cấu, Việt Nam có vô vàn những món sợi khác nhau. Thậm chí, cùng là một loại nhưng ở các làng xã, vùng miền khác nhau lại mang những đặc trưng riêng biệt.
Món sợi nổi tiếng nhất phải nhắc đến chắc chắn là phở rồi. Hình ảnh bánh phở trắng, mềm mại, dai dai làm từ bột gạo đã tạo nên thương hiệu món ăn Việt độc nhất vô nhị mà toàn thế giới biết đến. Phở có mặt xuyên suốt chiều dài dải đất hình chữ S với nhiều phiên bản vùng miền, từ hàng vỉa hè đến nhà hàng lớn. Phở nằm trong danh sách nhất-định-phải-thử đối với bất kì du khách nào đến Việt Nam lần đầu.
.jpg)
Bún là món ăn phổ biến chỉ sau phở trong ẩm thực Việt. Bún có nhiều biến tấu khác nhau, nhưng tất cả đều có một công thức chung cho một bát phở nước là sợi bún, nước dùng, thịt/tôm/cá/cua… các loại rau và gia vị ăn kèm. Bún có sợi hình tròn, màu trắng đục dẻo và dai hơn phở. Linh hồn của món bún nước chính là nước dùng, tùy vào mỗi loại bún mà công thức nước dùng cũng khác nhau.
Bánh đa cũng giống với phở nhưng sợi của bánh đa to hơn và dai hơn, sợi bánh đa chính là sợi phở thái to bản và phơi khô. Nhắc đến bánh đa mà không nhắc món bánh đa cua của Hải Phòng là một thiếu sót lớn, một món ăn làm nên thương hiệu cho Hải Phòng.
Nguyên liệu để làm nên miến là từ củ của cây dong riềng, đậu xanh và bột sắn do vậy sợi miến thường dẻo, dai và trong. Miến sau khi chế biến được phơi khô và đóng thành từng bó hoặc túi. Thành phần các loại nguyên liệu làm ra miến chứa rất ít tinh bột nhưng lại giàu năng lượng, giúp cho người có mỡ thừa không cần hấp thụ lượng lớn tinh bột mà vẫn đủ năng lượng để hoạt động, do thế những người giảm cân thường rất hay ăn miến. Có rất nhiều loại miến như miến lươn, miến ngan, miến gà… Miến không chỉ xuất hiện trong bữa sáng của người Việt mà còn ở các quán hàng ăn từ sang trọng cho đến bình dân.
Mì là món ăn vô cùng phổ biến trong bữa ăn của người Việt Nam. Mì là một món ăn lót dạ, thường được dùng vào bữa sáng hoặc bữa xế, hoặc ăn lót lòng cho ấm bụng trước khi ngủ đối với những ai trót bỏ qua bữa tối. Một số loại mì nổi bật ở Việt Nam có thể kể đến như mì Quảng, mì chũ, mì sụa,…
.jpg)
Sợi cao lầu là thành phần không thể thiếu đẻ làm nên món cao lầu nức tiếng nơi phố cổ Hội An. Để làm ra sợi cao lầu ngon đúng gia truyền cần ba nguyên liệu chính là gạo xuyệt, loại này cứng; nước trong không có phèn và nước tro có tác dụng khử chua giúp sợi cao lầu không thiu trong vài ngày, sợi bánh màu vàng nhạt như pha nghệ.
Nếu như ở miền Bắc phở là món ăn thường xuyên được xuất hiện trên bàn ăn của người Hà Nội thì hủ tiếu là món ăn không thể thay thế cho bữa sáng hoặc bữa xế của người Sài Thành. Một bát hủ tiếu thường gồm bánh hủ tiếu, nước dùng, giá đỗ, hẹ, thịt, bò viên, tương ớt… Có nhiều loại hủ tiếu như hủ tiếu Nam Vang, hủ tiếu gõ, hủ tiếu Mỹ Tho, hủ tiếu sa tế, hủ tiếu Sa Đéc.
Món bánh canh cũng khiến biết bao tín đồ ẩm thực lưu luyến. Nước dùng bánh canh được nấu từ tôm, cá và giò heo thêm gia vị đậm và ngọt. Sợi bánh canh được làm từ bột gạo, bột mì hay bột năng cán thành tấm, sau đó cắt sợi to và ngắn. Sợi bánh được đun với lửa vừa cho đến khi sền sệt, nhưng không nát mà lại dai dai. Thức ăn kèm có thể là thịt cua, cá đã róc xương, chả cá, giò heo, tôm và thịt. Món ăn này không cần ăn kèm với quá nhiều rau sống, chỉ cần ngò rí, hành lá thôi cũng đủ tròn vị.
Xét riêng về các món ăn dạng sợi dùng cùng các loại nước lèo, nước lẩu, Việt Nam là một trong những nước có nhiều “chủng loại” nhất thế giới. Mỗi loại món sợi lại có rất nhiều cách kết hợp với các nguyên liệu khác nhau tạo nên những biến tấu độc đáo, khác biệt mà vẫn đảm bảo được sự hấp dẫn. Trải dọc 3 miền đất nước hình chữ S, mỗi vùng miền, mỗi địa phương lại có cách phối hợp sợi và nước khác nhau, tạo nên sự da dạng và phong phú cho kho tàng ẩm thực Việt Nam.
Bắc Bộ nước ta là vùng đất có nền văn hóa lâu đời. Bởi vậy ẩm thực nơi đây in đậm cốt cách của những hương vị truyền thống, của những gì tinh tế và chuẩn mực nhất. Món sợi Bắc Bộ tuy chú trọng đến việc sử dụng nguyên liệu, gia vị nhưng cách nêm nếm lại có những nét độc đáo rất riêng. Đó là mùi vị thanh tao, không quá nồng cũng không quá cay, đặc biệt là nổi bật được sự tươi ngon tự nhiên của từng thực phẩm.
Một món sợi quen thuộc khác chính là món bún thang cầu kỳ. Nấu một mẻ bún thang phải đến gần 20 nguyên liệu mới tròn vị, rau răm, mùi tàu, trứng gà rán mỏng, lườn gà xé, giò lụa… Dù vậy, nước dùng vẫn là loại nước trong, ăn kèm chút giấm, chút tỏi ớt băm hay một chút mắm tôm thơm thơm nức mũi. Nhiều người thích dùng bún thang khô, cũng ngần ấy nguyên liệu nhưng không dùng với nước như cách thưởng thức nguyên bản.
Rời thủ đô về phía đông một đoạn, bạn sẽ được thưởng thức món bánh đa cua Hải Phòng. Mùa hè, bánh đa cua khéo léo gọi mời bằng màu xanh mát của rau muống và bông chuối giòn giòn, mùa đông lại là vị ấm áp của cua đồng béo ngậy và nước dùng nóng hôi hổi. Nguyên liệu của món ăn này cũng rất đơn giản, bánh đa, cua đồng, rồi rau muống… qua bàn tay mộc mạc của người Kinh kỳ, lại trở nên rực rỡ sắc màu: màu gạch cua nâu hồng, màu bánh đa nâu sậm, màu xanh mướt của lá lốt, rau muống; màu đỏ tươi trái ớt và màu vàng rộm của một nhúm hành khô.
Văn hóa ẩm thực Trung Bộ có xu hướng đi vào chiều sâu, tức chú trọng đến hương vị hơn là hình thức và phô trương. Các món ăn hầu hết đều có vị cay và mặn. Ngoài ra, do vị trí địa lý nối liền Bắc Nam nên văn hóa ẩm thực Trung Bộ cũng có sự giao thoa giữa các vùng miền.
Nói đến món sợi miền Trung, trước hết phải nói đến bún bò xứ Huế. Đây là món ăn đặc trưng cho ẩm thực cố đô, đặc biệt và đa dạng. Bún được chế biến qua nhiều công đoạn tỉ mỉ để sợi bún tròn ngọt và có độ dai vừa phải. Một tô bún bò sẽ gồm sợi bún to, thịt bò, tiết heo, chả cua và nước dùng. Thịt bò được chọn là phần bắp chân trước hoặc nạm bò. Chả cua màu vàng cam bắt mắt được làm từ gạch và thịt cua xay nhuyễn với vị béo bùi tự nhiên. Rồi thêm phần chả giò dai dai, tương ớt cay cay cùng dĩa rau sống đa dạng. Và “linh hồn” của món ăn này là nước dùng được ninh từ xương ống bò ngọt lừ, thêm chút mắm ruốc, chút sả để dậy mùi thơm nồng hấp dẫn.
Mì Quảng – linh hồn của ẩm thực Quảng Nam là món ăn góp mặt tiếp theo trong danh sách món sợi độc đáo của vùng Trung Bộ. Với thịt gà dai dòn, mùi thơm nồng của rau, vị béo ngậy của đậu phụng và cái giòn giòn của bánh tráng… ngon miệng, hấp dẫn nhưng cũng kém phần gần gũi. Sợi mì phải được cán từ loại gạo không dẻo nhưng vẫn kết dính. Nước dùng cho mì không dùng đường, được nấu từ tôm tự nhiên và thịt heo tươi. Đặc biệt, mì Quảng phải ăn kèm với nhiều rau sống như cải non, xà lách tươi, húng, quế, giá trắng… thì mới ngon.
Món sợi Trung Bộ, ngoài lối ẩm thực cầu kỳ của cung đình, hầu hết đều rất bình dân, dung dị và đậm đà. Những nguyên liệu đều được người dân trân quý, rồi kết hợp với nhau một cách tinh tế và hài hòa.
“Dưới sông có cá, trên bờ có rau”, Nam Bộ là một vùng đất phì nhiêu, màu mỡ được bồi đắp bởi hệ thống các sông ngòi chằng chịt với rất nhiều sản vật đa dạng và phong phú; chính vì vậy mà văn hóa ẩm thực nơi đây nói chung hay món sợi nói riêng mang đậm nét phóng khoáng và chân chất. Đồng thời, Nam Bộ còn chịu nhiều ảnh hưởng của ẩm thực Trung Quốc, Campuchia, Thái Lan nên khẩu vị cũng có phần độc đáo hơn với vị ngọt, cay và chua. Để có được những hương vị này, người nấu thường dùng trực tiếp nước dừa (đường), ớt và me để chế biến món ăn.
Thân thuộc nhất có lẽ là món hủ tiếu bình dân, xuất hiện khắp mọi nơi, từ hàng quán nổi tiếng cho đến xe đẩy, vỉa hè. Hủ tiếu gõ, hủ tiếu Nam Vang, hủ tiếu Mỹ Tho… rồi cả đủ loại khác nhau như hủ tiếu khô, hủ tiếu nước lèo, hủ tiếu xào… Và dù có được biến tấu như thế nào, sợi hủ tiếu luôn mềm mềm, dai dai và ngọt thơm vị gạo. Hủ tiếu thường gồm có bánh hủ tiếu, thịt nạc heo thái mỏng, tôm, trứng cút, thêm vài cọng giá hẹ và tóp mỡ béo giòn… chan xâm xấp nước lèo trong được hầm kĩ từ xương. Chỉ thưởng thức một tô hủ tiếu thôi, là hương vị và tinh túy của đất trời miền Nam như được quy tụ.
Món bánh canh cũng khiến biết bao tín đồ ẩm thực lưu luyến. Nước dùng bánh canh được nấu từ tôm, cá và giò heo thêm gia vị đậm và ngọt. Sợi bánh canh được làm từ bột gạo, bột mì hay bột năng cán thành tấm, sau đó cắt sợi to và ngắn. Sợi bánh được đun với lửa vừa cho đến khi sền sệt, nhưng không nát mà lại dai dai. Thức ăn kèm có thể là thịt cua, cá đã róc xương, chả cá, giò heo, tôm và thịt. Món ăn này không cần ăn kèm với quá nhiều rau sống, chỉ cần ngò rí, hành lá thôi cũng đủ tròn vị.
Tính đến thời điểm Kỷ lục Thế giới được xác lâp đã thống kê được 164 món ăn từ sợi và nước, và danh sách này vẫn đang được bổ sung liên tục, vì vậy Việt Nam xứng danh là “Đất nước sở hữu nhiều món Sợi và Nước hấp dẫn nhất Thế giới”.
Diệu Phi (kyluc.vn)
