Một công bố từ ĐH Oxford năm 2013 cho biết 47% số việc làm tại Mỹ (tương đương 69 triệu lao động) có nguy cơ bị thay thế bởi các hệ thống tự động. Ở những khu vực sử dụng nhiều lao động phổ thông, con số này còn cao hơn nhiều.
Cuộc chiến đã bùng nổ
Máy móc tranh chấp việc làm của người lao động không phải vấn đề mới nhưng chưa bao giờ nguy cơ đó lại rõ ràng như hiện nay.
Cách mạng công nghiệp 4.0 với Internet of things, trí tuệ nhân tạo (AI), Big data, các hệ thống báo cáo thông minh (Business Intelligence), công nghệ in 3D… đã và đang làm đảo lộn hoàn toàn thị trường lao động.
Cùng với những cải tiến, sáng tạo mới, giờ đây các hệ thống tự động đã có thể thay thế con người trong nhiều công việc, đặc biệt là trong các dây chuyền sản xuất. Với các ưu thế như chi phí trong dài hạn giảm, năng suất và độ chính xác cao, những hệ thống tự động này đang dần chiếm ưu thế so với những lao động truyền thống.
Hệ thống sản xuất tự động tại nhà máy của hãng Volkswagen.
Một công bố từ ĐH Oxford năm 2013 cho biết 47% số việc làm tại Mỹ (tương đương 69 triệu lao động) có nguy cơ bị thay thế bởi các hệ thống tự động. Ở những khu vực sử dụng nhiều lao động phổ thông, con số này còn cao hơn nhiều.
Theo báo cáo do Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) của Liên hiệp quốc phát hành, khoảng 2/3 trong số 9,2 triệu người lao động ngành dệt may và da giày ở Đông Nam Á đang bị đe dọa bởi sự bùng nổ của khoa học-công nghệ, đặc biệt là công nghệ in 3D và robot.
Cụ thể, khoảng 86% số người lao động của Việt Nam, 88% của Campuchia và 64% của Indonesia trong ngành may mặc, da giày sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề từ xu thế tự động hóa, công nghiệp hóa trong ngành.
Nguy cơ máy móc thay thế lao động của con người không chỉ là cuộc chiến thuần túy về việc làm mà kéo theo nó rất nhiều hậu quả đáng lo ngại. Tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, khoảng cách giàu nghèo ngày càng mở rộng, gia tăng tệ nạn, bất ổn xã hội… là những kết quả có thể dự đoán được nếu nguy cơ này trở thành sự thật.
Không có vùng an toàn
Không chỉ nhóm lao động ở khu vực sản xuất phải chịu áp lực bị thay thế bởi robot mà cả các lao động ở khu vực dịch vụ, thậm chí các chuyên viên phân tích cũng đang ở trong vùng nguy hiểm.
Các robot với ngoại hình ngày càng giống con người kết hợp với trí thông minh nhân tạo đang tạo ra sự thay đổi trong các ngành dịch vụ. Năm 2015, khách sạn Henna ở Nhật Bản đã sử dụng robot thay thế người thật trong hầu hết các bộ phận từ lễ tân, phục vụ cho đến đầu bếp, bartender…
Theo lời của ông chủ khách sạn, việc này giúp giá ở khách sạn Henna giảm 2-3 lần so với các khách sạn khác cùng loại.
Lễ tân tại khách sạn Henna.
Sự cạnh tranh trong các ngành về phân tích dữ liệu, hỗ trợ ra quyết định cũng ác liệt không kém. Các hệ thống phân tích big data, hỗ trợ ra quyết định… đang trở thành xu thế được nhiều công ty lựa chọn bởi những đặc điểm ưu việt của chúng.
Dựa trên lượng dữ liệu khổng lồ với đủ loại định dạng được tổng hợp từ nhiều nguồn kết hợp với các thuật toán thông minh, các hệ thống phân tích, hỗ trợ ra quyết định cung cấp cho người sử dụng cái nhìn từ bao quát toàn cảnh cho đến đi vào cực kỳ chi tiết của vấn đề. Đồng thời, các hệ thống này còn có khả năng đề xuất cho người dùng những lựa chọn không hề thua kém các chuyên viên giàu kinh nghiệm.
Theo dự đoán được đưa ra trong công bố của ĐH Oxford, nhân viên tín dụng, lễ tân… cho đến nhân viên tư vấn tài chính cá nhân đều ở trong danh sách các nghề có nguy cơ cao bị thay thế bởi robot và các hệ thống tự động,
Dự báo mức độ bị ảnh hưởng của một số ngành nghề. (Oxford University data via Bloomberg News).
Viễn cảnh khó tránh khỏi
Không phải không có những điểm sáng trong trong việc máy móc thay thế lao động của con người. Điểm sáng đầu tiền là tình hình người lao động bị mất việc làm do sự phát triển công nghệ có thể không đến mức quá nghiêm trọng như các dự đoán đã được đưa ra.
Robot và các hệ thống tự động chiếm mất việc làm của con người nhưng đồng thời, sự phát triển khoa học công nghệ cũng tạo ra những cơ hội việc làm mới. Theo Forrester Research, đến 2027 có khoảng 14,9 triệu việc làm mới được tạo ra.
Ngoài ra, robot và các hệ thống tự động giúp giải phóng con người khỏi các công việc giản đơn để tập trung vào các công việc “cao cấp” và đòi hỏi sự sáng tạo hơn. Đây là cơ hội lớn cho các lao động trẻ và doanh nghiệp startup.
Việt Nam vẫn là quốc gia đang phát triển, dựa nhiều vào lao động phổ thông với ưu thế nguồn nhân lực giá rẻ. Nhưng khi cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra, ưu thế đó sẽ sớm biến mất.
Bởi vậy, nếu không có những chính sách hợp lý để nâng cao chất lượng nhân lực và nhanh chóng ứng dụng hiệu quả các tiến bộ công nghệ, nắm bắt những cơ hội mới, việc chúng ta “thất trận” trước robot và các hệ thống tự động là điều khó tránh khỏi.
